Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
lubelskiej.
Magnacilitewscyniezawiedliwtym,
coimnakazywałamiłośćojczyzny.Ustrzeglijej
odrębności.Radziwiłłowiebraliwwieczystewładanie
wielkielatyfundiawPolsce,zostawalijejdostojnikami,
grywalinaWawelupierwszeskrzypce.Nigdyżadenznich
odLitwysięplecaminieodwrócił,niezaparłsięjej.
Litwinembyćnieprzestał.Ileżwymowywjednymzdaniu
listu,któryMikołajRudynapisałrazpopolsku
doZygmuntaAugusta:niepokazuj,WaszaKrólewska
Mość,tegomojegoskryptuswymsekretarzom,booni
sąPolakami,ajaLitwin!
ZiemiaństwoWielkiegoKsięstwateżstrzegło
odrębności,adofinałuwpostaciuniipragnęłodojść
drogąkrótszą,oszczędzającączas.Alewówczesnej
stratygrafiispołecznejliczyłosięprzedewszystkim
zdaniepotentatów.Dlategotwierdzićmożna,żepostawa
litewskichGasztołdówiRadziwiłłów,białoruskich
ChodkiewiczówiSapiehóworazrozumnaskłonność
większościPolakówdokompromisustworzyłyfederację.
PomysłyzwykłegowcieleniaLitwydoPolskizostały
przekreślone,WielkieKsięstwonieutraciłowłasnegobytu
anioblicza.
Pouniilubelskiejnabrałwyrazistościpewienproces
dziejowy,którypiękniewzbogaciłbymapękultury
europejskiej,gdybyniepadłofiarąkatastrofwojennych
ipolitycznych.WWielkimKsięstwieLitewskimtworzyła
sięikrzepłanowa,wieloplemiennanarodowość.
Istniejącewciążpaństwostwarzałonację.Zwykletak
bywawhistorii.
Niechajnikogoniemylipolszczyzna,którąbiegle
icoraztolepiejwładaliRadziwiłłowieczyHlebowiczowie.
Językiemurzędówiprawa,językiempaństwowym
pozostawałwWilnieruski,prabiałoruski
–powiedzielibyśmydzisiaj.Ogromnawiększość
