Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Częśćpierwsza.Powstanieirozwójprawa
źródłaepigraficzne
źródłapapirologiczne
źródłaarcheologiczne
•inskrypcjezachowanenabrązie,marmurze,drewnianychtablicz-
•tzw.źródłapaleograficznesensustricto,wszczególnościpapirus,
•budynki,budowle,przedmiotyuzyskanewtrakciewykopaliskar-
kach
pergamin
cheologicznych
1030Rzymianie,choćsaminiezdefiniowalipojęcianźródłaprawa”aniniestworzyli
teoriiźródełprawa,posługiwalisiętympojęciem,wskazując-takwliteraturzepraw-
niczej,jakinieprawniczej-źródłaprawa.Dużeznaczeniemajązwłaszczawypowiedzi,
wktórychwyliczasięźródła(tworzenia)prawapowszechnieobowiązującegolud
rzymski(iurapopuliRomani).
Pomponiusl.s.enchir.D.1,2,2,12:Itaincivitateno-
straautiure,idestlege,constituitur,autestproprium
iuscivile,quodsinescriptoinsolaprudentiumin-
terpretationeconsistit,autsuntlegisactiones,quae
formamagendicontinent,autplebiscitum,quodsine
auctoritatepatrumestconstitutum,autestmagistra-
tuumedictum,undeiushonorariumnascitur,aut
senatusconsultum,quodsolumsenatuconstituente
inducitursinelege,autestprincipalisconstitutio,
idestutquodipseprincepsconstituitprolegeservetur.
Fpor.:CiceroTopica5,28:[ł]utsiquisiuscivile
dicatidessequodinlegibus,senatusconsultis,rebus
iudicatis,iurisperitorumauctoritate,edictismagi-
stratuum,more,aequitateconsistat.
nTakwięcwpaństwienaszymustanowionejestal-
boprawo,tojestustawa[lexduodecimtabularum],
albowłaściweprawoobywatelskie[iuscivile],któ-
rewformieniepisanejopierasięnasamejtylko
interpretacjijurystów[interpretatioprudentium],
albosąpowództwaustawowe[legisactiones],któ-
rewskazująsposóbprowadzeniasporu,albojest
uchwałazgromadzeniaplebejskiego[plebiscitum],
którazostałapodjętabezprzyzwoleniasenatu,albo
jestzarządzenieurzędnika[edictummagistratuum],
skądpowstajeprawourzędnicze[iushonorarium],
albouchwałasenatu[senatusconsultum],którajest
wprowadzananapodstawiesamejdecyzjisenatu,
albojestrozporządzeniecesarza[constitutio],czyli
to,cosamcesarzrozporządziłicojesttraktowane
jakustawa”
n[ł]iktośmógłbypowiedzieć,żeprawoobywatel-
skie[iuscivile]tojestto,cojestzawartewustawach
[leges],uchwałachsenatu[senatusconsulta],wyro-
kachsądów[resiudicatae]
mowanychdziękiautorytetowiznawcówprawa
[auctoritasiurisperitorum],edyktachurzędników
[edictamagistratuum],zwyczaju[mos]isłuszności
[aequitas]”.
.
10
,rozwiązaniachprzyj-
10
Niemniejjednak,wbrewtemu,cotwierdziłCyceron,wyroksądowy(iudicatum,resiudicata)ni-
gdywdziejachpaństwarzymskiegoniezostałuznanyzaźródłoprawapowszechnieobowiązującego.
?Cowięcej,rzymscyjuryściuważali,żewyroktworzyprawojedyniemiędzystronami(exPaulo2quest.
D.5,2,17,1):*sententiaiusfacitinterpartes;icodozasadyniemawpływunasytuacjęosóbtrzecich.
Uznanowreszcie,żegeneralniewyrokniewywieraskutkuprejudycjalnegowzględemosóbtrzecich,
cowyrażareguła-[ł]resinteraliosiudicataenullumaliispraeiudiciumfaciunt(exUlpiano2aded.
D.44,2,1).Jedyniewyjątkowodopuszczanotzw0rozszerzonąskutecznośćwyroku,np.wprzypadku
querelainofficiositestamenti-wyrokobalającytestamentpowodowałskutkitakżedlazapisobiorców,po-
wodującnieważnośćzapisówczęściowychiwyłączającmożliwośćskorzystaniazeskargiprzezlegatariuszy
ifideikomisariuszyustanowionychwtakimtestamencie-namcuminofficiosumtestamentumarguitur,nihil
exeotestamentovalet(exPaulol.s.deseptemvir.iud.D.1,5,28);Fzob.:cz.III,r.2,pkt7.
