Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
SądNajwyższyStanówZjednoczonychAmeryki
cieli(FoundingFathers)iwzbogaconemyśląoświeceniowąJohnaLocke’aiMon-
teskiuszazostałyinkorporowanedokonstytucjifederalnejprzyjętejw1787rokuna
konwencjiwFiladelfii.Ichograniczonycharakterwynikającyzówczesnychrealiów
społeczno-politycznychusankcjonowałnadługielatastatusquo,wramachktórego
prawobyło„odpowiednio”tworzoneiinterpretowane.Niezmieniłotegonawetpa-
tetycznehasłootwierającepreambułędokonstytucji:„My,ObywateleStanówZjed-
noczonych”,azasadarównościwobecprawaorazzasada(wpełni)powszechnych
wyborówmusiałydługoczekaćnawpisanieichdokanonówamerykańskiegokon-
stytucjonalizmu.Zbiegiemczasujednak,wmiaręzmieniającychsięokoliczności
społecznych,politycznychigospodarczych,ewoluowałyoczekiwaniaAmerykanów
codocharakteruzasaddemokracjiirządówprawa.Ewolucjatadotknęłarównież
instytucjewładzypublicznej,prowadzącdoprzekształceniawieluniemożliwych
wcześniejdozastosowaniaideiwwiążąceregułyprawne.Tenproceszmianzmuszał
społeczeństwoamerykańskiedoakceptacjinowegoporządkuprawnegoidopodpo-
rządkowaniasięinstytucjompaństwowym,którychdziałalnośćnabieraławtymwy-
miarzecharakteruostatecznego.Zczasem,gdyrosłaświadomośćspołeczna,proces
tworzeniaiinterpretacjiprawastawałsięcorazczęściejprzedmiotemogólnonarodo-
wejdebaty,wktórejpodzielonepolityczniespołeczeństwostarałosięznaleźćdlasie-
biejaknajlepszerozwiązania.Wukształtowanymsystemiedwupartyjnymtegotypu
procesynajczęściejskutkowaływyboremjednegozdwóchmożliwychkierunków
interpretacyjnych–liberalnegolubkonserwatywnego–copotęgowałoichpolitycz-
nycharakter.Wtensposóbdziałaniaprawnestawałysiędziałaniamipolitycznymi.
Powyższeogólnerozważaniamogąstanowićtłofunkcjonowaniawieluamery-
kańskichinstytucjiprawnych,którychdziałalnośćpośredniolubbezpośredniopod-
legakontrolipolitycznej.Specyfikaamerykańskiegosystemuprawno-politycznego
powoduje,żewieleurzędówiinstytucji,którewykonujądziałaniaocharakterze
prawnym,jestwjakiśsposóbpowiązanychzdziałalnościąpolityczną.Jakoprzykład
tegotypuzjawiskamożnawskazaćfunkcjonowanieProkuratoraGeneralnego,który
od1870rokujestszefemDepartamentuSprawiedliwościpodlegającegopolitycz-
nieprezydentowi2.Wielekontrowersjibyłorównieżzwiązanychzfunkcjonowaniem
urzęduoskarżycielaspecjalnego(specialprosecutor,independentcounsel)wlatach
osiemdziesiątychidziewięćdziesiątychXXwieku,ponieważskupiałwsobiezarów-
nokompetencjeprawne,jakipolityczne3.Jeszczebardziejwyraźnenachodzeniena
siebiepolitykiiprawajestwidocznewfunkcjonowaniuurzędudoradcyprawne-
gorządu(SolicitorGeneral),którypełnifunkcjępośrednikamiędzyadministracją
2
Por.N.V
.Baker,ConflictingLoyalities:LawandPoliticsintheAttorneyGeneral’sOffice1789–
–1990,UniversityPressofKansas,Kansas1992;P.Laidler,UrządProkuratoraGeneralnegoStanów
Zjednoczonych:Konfliktkompetencji,WydawnictwoUniwersytetuJagiellońskiego,Kraków2004;
J.H.Powell,TheConstitutionandtheAttorneysGeneral,CarolinaAcademicPress,Durham1999.
3
Por.C.W.Clayton,GovernmentLawyers,UniversityofKansasPress,Kansas1995;M.Grzy-
bowski,FederalnyaparatwykonawczywStanachZjednoczonychAmeryki,WydawnictwoUniwersytetu
Jagiellońskiego,Kraków1992;K.J.Harriger,IndependentJustice:SpecialProsecutorinAmericanPo-
litics,UniversityPressofKansas,Kansas2000;D.Brickman,Ch.Johnson,IndependentCounsel:The
LawandInvestigations,CQPress,WaszyngtonD.C.2001;R.N.Roberts,EthicsintheU.S.Government:
EncyclopediaofInvestigations,Scandals,ReformsandLegislation,GreenwoodPress,Westport2001.
