Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
SądNajwyższyStanówZjednoczonychAmeryki
naniu,żejeśligdzieśistniejewyraźnykonfliktprawaipolityki,tonapewnowSądzie
NajwyższymStanówZjednoczonych(UnitedStatesSupremeCourt).
Nawstępieprzychodząnamyślpodstawowe,alebardzoistotnepytania:Skąd
współcześnieobywatelStanówZjednoczonychczerpiewiedzęnatematprawnie
usankcjonowanychgranicpostępowaniawspołeczeństwie?Wjakisposóbzostają
potwierdzonespołeczniepożądanezasadykonstytucyjne,stanowiącegwarancjępo-
szanowaniaprzezwładzępaństwowąwolnościobywatelskich?Ktowyznaczaramy
prawnezwiązaneznajważniejszymikwestiamigospodarczymiipolitycznymidla
funkcjonowaniapaństwa?Zjednejstronyodpowiedźnasuwasięsama–instytu-
cjewładzypublicznej,którymnadanokompetencjeocharakterzeprawotwórczym.
Patrzączperspektywyhistorycznej,naszczeblufederalnymjesttoprzedewszyst-
kimKongresStanówZjednoczonych,głównyustawodawcawyznaczonywartykule
Ikonstytucjiz1787roku,anaszczeblustanowymsątociałaustawodawcze,których
genezasięgajeszczeczasówkolonialnych.Zdrugiejstronyjednaktrudnoniezauwa-
żyćwyjątkowościamerykańskiegosystemuprawnego,wywodzącegosięjeszczeze
średniowiecznegoangielskiegocommonlaw,któraprzejawiasięwnadaniukompe-
tencjiprawotwórczychwładzysądowniczej.Wtensposóbamerykańscysędziowie,
zarównonaszczeblufederalnym,jakistanowym,mająmożliwośćwydawaniaroz-
strzygnięć,któreuzyskującharakternormprawnych.Ten„dualizmprawotwórczy”
utrudniajednoznacznąodpowiedźnapytanieoto,którazinstytucjijestwiodąca
wprocesieokreślaniagranicpostępowaniaobywateliwcodziennymżyciupublicz-
nymiprywatnym.SkoroKongresjestpredestynowanydotworzeniaprawa,które
nadrodzeprocesulegislacyjnegomusiuzyskaćaprobatęprezydenta,tonaczymma
polegaćrolawładzysądowniczej,którejgłównymobszaremdziałalnościjestroz-
strzyganiesporówbazującychnatymprawie?Czyamerykańskiesądysąwstanie
wpływaćnaproceslegislacyjny,lubchoćbyjegoskutki,poprzezinterpretacjęwod-
powiednisposóbprzepisówprawnychprowadzącądousankcjonowanianowychza-
sadiregułpostępowaniainstytucjiwładzypublicznejorazczłonkówspołeczeństwa?
Pobieżnaanalizaamerykańskiegosystemuprawno-politycznegoskłaniadore-
fleksji,żewXXIwiekuwpływwładzysądowniczej,aszczególnieSąduNajwyż-
szegoStanówZjednoczonych,naprocestworzeniaprawajestnietylkowidoczny,
alewwielusferachżyciapublicznegowręczdominujący.TosędziowieSąduNaj-
wyższegoodpowiadająwspółcześniezaokreślenieteoretycznegoipraktycznego
znaczeniakonkretnychunormowańamerykańskiejustawyzasadniczej,objaśnianie
charakteruposzczególnychnormprawnychkonstruowanychnaszczeblufederalnym
istanowym,wskazywaniewłaściwychiniewłaściwychkierunkówdziałaniaegzeku-
tywyilegislatywy,determinowaniezachowańspołecznychwsferzeżyciapublicz-
negoiprywatnego,ochronępodstawowychwartościspołecznychorazprawiwol-
nościjednostek,strzeżenieinteresupaństwaamerykańskiegowkwestiachpolityki
zagranicznejiwewnętrznej.BezkonkretnychdecyzjiSąduNajwyższegopodjętych
wostatnichkilkudziesięciulatachniebyłobywStanachZjednoczonychdyskusjina
tematgranicyprawadoprywatności,prawadonoszeniabroniistatusukaryśmierci,
konstytucyjnejochronywolnościsłowaiwolnościreligijnejczyrozszerzanialub
ograniczaniakompetencjiwładzyfederalnejkosztemwładzstanowychinaodwrót.
