Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Statystykisamobójstwoferują„widoczną,namacalnąoznakętego,czymonojestwskrajnym
przypadku”,alepomijająjednostkę[9].AbyprzyjrzećsięsamobójstwuwNiemczechweimarskich
ihitlerowskich,będziemyzatempotrzebowaliwielopłaszczyznowejmetodologii–takiej,która
kładzienaciskzarównonajednostkę,jakispołeczeństwo,uwzględniającidanestatystyczne,
idokumentydotycząceposzczególnychsamobójstw.
WswojejpracyosamobójstwiewAngliiwczesnejepokinowożytnejMichaelMacDonald
iTerenceMurphyprzyjęliinnepodejście.Położylinacisknajegokulturoweisubiektywneaspekty,
któresąnaogółnieobecnewpracachDurkheimaiAnderson.MacDonaldiMurphyuznali
obliczaniewskaźnikasamobójstwistosowaniepodejściailościowegozabezcelowe.Skupilisię
zamiasttegonazmieniającychsiękulturowychispołecznychznaczeniachsamobójstwa
wnowożytnejAnglii,traktującówczynjakostudiumprzypadkudlaprzemian
kulturowych[10].PracaMacDonaldaiMurphy’egoprzypominanam,żenależyzwracaćuwagę
nakontekstualnąkonstrukcjęsamobójstwainazmieniającesięzałożeniaspołeczneleżące
upodstawdanychstatystycznych.Podejścietojestzatempomocne.Zkontekstudasię
zrekonstruowaćprzynajmniejwstępnypoglądnamotywy,jakrównieżuzasadnieniadanego
czynu.
Jednaksamobójstwoniejestpoprostukonstruktemkulturowym.Jesttoczyn,którydokonuje
sięwrealnieistniejącymświecie.Statystykiprezentująilościowyaspektsamobójstwimusimy
braćjepoduwagę,niezależnieodichnieodłącznych,uwarunkowanychkulturowowad.Pewien
historykzauważyłtrafnie:„Pozbawialibyśmyhistorykówichpowołania,gdybyśmyuważali,
żewszystkiezapisanewydarzeniabyłyoderwaneodjakiejśobiektywnejrzeczywistości”[11].
W1967rokusocjologJackD.Douglaszasugerował,żewstatystycznympodejściuDurkheima
dosamobójstwatkwiłypoważnewady.Wskaźnikiodzwierciedlająleżąceuichpodłożadyskursy
iwartości,któresągłównymczynnikiemdeterminującymsamfaktrejestrowania
samobójstw[12].CzęśćstatystyksporządzanychwhitlerowskichNiemczechklasyfikowałamotywy
popełnianychczynów,aleteszerokietypologiebyłybezpośrednimrezultatemnazistowskiego
sposobumyśleniaosamobójstwie,którypolicjanciistatystycynarzucaliposzczególnym
samobójcom.
Jestteżrzecząoczywistą,żeniewszystkiesamobójstwabyłyzgłaszanewładzom
zestawiającymstatystykiiniewszystkiepróbysamobójczebyływowychstatystykach
ujmowane.JakutrzymujebadaczwczesnejepokinowożytnejDavidLederer,twierdzenie,
żeobszaryprotestanckiemiaływyższywskaźniksamobójstwniżregionykatolickie,jest
założeniem,któreprzekształciłosięwkulturowystereotyp.Wkatolicyzmierzeczywiścieistnieje
bardzosilnetabudotyczącesamobójstwatraktowanegojakogrzechśmiertelny.Wregionach
katolickichwystępowałaznacznapresjanalekarzyipolicjantów,abyrejestrowalisamobójstwa
jakonieszczęśliwewypadki,nacouskarżałsięw1932rokuFriedrichZahn,kierownikBawarskiego
UrzęduStatystycznego[13].Azatemreligiawpływazapewnenadokładnośćstatystyk.
Jakwszystkiestatystykihistoryczne,danedotyczącesamobójstwzawierająniewątpliwy
marginesbłędu.Nieoznaczatojednak,żesąnieistotnelubbezwartościowe.Itakwweimarskich
ihitlerowskichNiemczechwskaźnikisamobójstwkorelowałynaróżnesposobyzszerszymi
tendencjami–naprzykładzewskaźnikamibezrobocia.Zpewnościąmożnabezpiecznieuznać,
żeniesącałkowicieniedokładne.Danestatystyczne,zarównonapoziomieogólnokrajowym,jak
iregionalnym,wedługwiekuipłciodzwierciedlająwwytłumaczalnyracjonalniesposóbróżne
wzorcenaobszarachwiejskichimiejskich,jakrównieżprotestanckichikatolickich,zmieniające
sięzupływemczasu.
Zatem,abyzrozumiećsamobójstwowhitlerowskichNiemczech,musimypołączyćoba
podejścia:statystyczneikulturowe.Chcącrzucićświatłonaegzystencjalneiemocjonalne
problemy,którepopychałyposzczególnychsamobójcówdotegoskrajnegoczynu,musimy
przeanalizowaćosobistywymiarsamobójstwa.Ludziecipostanawialijednakodebraćsobieżycie
wokreślonymkontekściespołecznymipolitycznym,powinniśmywięcwykroczyćpozautarte
schematyanalityczneiprzyjrzećsięzarównojednostkowym,jakispołecznymaspektomtego
zjawiska[14].Musimyuważnieprzeczytaćto,conapisanoosamobójstwie,iprzeprowadzić
krytycznąanalizędokumentówpozostawionychprzezsamobójców,wtymlistówpożegnalnych.
Statystykisamobójstwbyłyzestawianewobrębiekonkretnychrampojęciowych,kształtująctym
samymkategorieiwyobrażeniawspółczesnych.Przyczyniałysiędokształtowaniaprzyjmowanej
powszechniekoncepcjisferyspołecznej,anawetprzyczynsamobójstw.Interpretującwskaźniki
samobójstwjakowyznacznikiprzemianspołecznychipolitycznych,niniejszaksiążkaopisujewięc
