Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
narodowymitspajającywszystkichwramachjednejwspólnotyobejmującejnie
tylkoteraźniejszośćlecztakżebajeczną,wielkąiprzeztoatrakcyjnąprzeszłość;
adającówmitprzekazywałrównieżzobowiązaniewobecprzyszłości91.
Choćwprawdziekonfrontacjamituzhistoriąłatwowykazujeuproszczeniawnim
zawarte,toGawinjednakpodpsychologicznymiihistorycznymiuproszczenia-
mistosowanymiprzezSienkiewiczawidzikryjącesięgłębszemitycznestruktury
opowiadańlosówjednostekizbiorowości(zgodniezregułamiopowieścimitycz-
nychzpracCarlaGustavaJunga,MirceiEliadego).Dostrzega,żeopowieściSien-
kiewicza,fundująceokreślonymodelzbiorowejtożsamościznajdowałyzłatwo-
ścią(zasprawąswegomitycznegocharakteru)masowegoodbiorcę.Uchylazarzut
prowincjonalnościinienowoczesnościSienkiewicza,podkreślającszczególny,bo
plastycznydaropowiadaniabarwnychmitów,nwktórychatrakcyjna,komiksowa
wręczakcjaskrywałaodwieczneparadygmaty”92iktórazapewniłamusukcesma-
sowynietylkowPolsce,aleinaświecie.
DziełkoNiemyteduszeStanisławaIgnacegoWitkiewiczaukazujenatomiast
KresyWschodnieimitologięnarodowo-kresowąjakonnapędzające”megaloma-
nięnarodowąiczyniącenzeszlachtyciemiężcówchłopówwyższegojeszczerzę-
duniżwewnątrzkraju,azchłopówujarzmionychtubylcówkolonialnych”93.Już
JózefIgnacyKraszewskiweWspomnieniachWołynia,PolesiaiLitwyz1840roku
ukazywałstosunkimiędzyPolakamiiUkraińcamianalogiczniedorelacjimiędzy
panemaniewolnikiem,coprzypomina(zaTrójkątemukraińskimfrancuskiego
historykakrytykującegopolskimitkresowy,DanielaBeauvois)MariaJanion.Ba-
daczkapisze,jakWitkacynazwałoworozstrzyganienannaszą”korzyśćproblemu
nniższości”inwyższości”
,ngorszościilepszości”-nspsiałąpuściznąszlachecką,
spadkiemrównieżpokresowych«królewiętach»”94.nKołpaknapuszenia”
,jako
zasadniczyryspsychicznyPolaka,stanowipozostałośćodziedziczonejpomesja-
nizmiemegalomaniinarodowej95.Natopoczuciewysokiejwartościnarodupol-
skiego,naopartenapowierzchownejobserwacjiiniechęciprzekonanieowyższo-
ścikulturypolskiejnadsąsiadamizewschodu,zktóregowyrastaławiarawnpol-
skącnotę”
,walecznośćnSarmatów”imądrośćpolitycznąPolaków(wyrażającąsię
wstworzeniuustrojuzapewniającegoszlachcienzłotąwolność”ibezpieczeństwo
przedtyranią),zwracauwagęW
.Czapliński96.
91Tamże,s.43.
92Tamże,s.44.
93Za:M.Janion,Niesamowita…,s.175.
94Cyt.za:tamże.
95Za:tamże,s.173izob.s.328-329;zob.D.Beauvois,Mit„kresówwschodnich”,czylijakmu
położyćkres,w:Polskiemitypolityczne…,s.93-105.
96Zob.W
.Czapliński,OPolsce…,s.60.
26
