Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
dalekoposuniętaapologiasarmatyzmu,przeplatanadrwiną,asamutwórociera
sięopamflet,niemawnimbowiemtylkodobrotliwegohumoru,zjakimMickie-
wiczprzedstawiałzaścianek102.Gawędyzawartewtomieopowiadańz1851roku
pt.Nie-bajki,abawiącetowarzystwozebranewKrakowiew1811rokuwczasie
adwentu(podczasktóregowszystkiehucznezabawy,bale,teatryikuligizostały
wstrzymane,nbokarnośćkościelnawKrakowiewcałkowitejswojejsile;opinia
publicznazarazbyskarciłakażdego,ktobyjąlekceważył”103)to,obokkolejnej
gawędycześnikaparnawskiego,S.Soplicy,mogącejnależećdoedycjiPamiątek…
-PanKwitkiewicz,m.in.staropolskihorrorJagorę!(jedenzpierwszychpolskich
utworówfantastycznych-oszlachcicuPogorzelskim,prześladowanymprzezdo-
chodzącyzzaświatówgłosgrzesznika,odbywającegopokutęzastrasznązbrodnię
ongiśpopełnioną)104ibiesiadnagawędaKtolepiejwypije105.WListopadzienato-
miast(najpiękniejszej,oboksiedemnastowiecznychdziełSienkiewicza,polskiej
powieścihistorycznej106)tenpisarzpełensprzecznościiparadoksów107dałjeden
znajostrzejszychosądówkrólaStanisławaAugustawcałejnaszejliteraturzepięk-
nej.Utrwalającczarnąlegendętegomonarchy,Rzewuskiprzeciwstawiajejlegen-
dębiałą,którąotaczaKarolaRadziwiłła(dającodbiegającydaleceodrzeczywisto-
ściapologetycznyportretksięciaPanieKochanku,podobnyjakwPamiątkachś).
Rzewuskipierwszyzastosowałzasadęantytezydwóchświatów,takwstosunku
dokrólaiksięciapanieKochanku,jakidocałejpowieściowejfabuły108,szeroki
102Zob.J.Tazbir,Wstęp,w:H.Rzewuski,Listopad,oprac.J.Tazbir,Kraków2000,s.8-10.Cytu-
jącwniniejszejpracytępowieśćRzewuskiegokorzystamzpowyższegowydania;podajęwnawiasie
okrągłymskróttytułuLorazstronycytatu.
103H.Rzewuski,Nie-bajki…,s.38.
104SfilmowanąprzezJanuszaMajewskiegow1967rokuznieodżałowanymJerzymTurkiem
wroliPogorzelskiegoorazWładysławemHańcząudzielającymgłosupokutującemugrzesznikowi.
J.Tazbir,Wstęp,w:H.Rzewuski,Listopad,s.16.Por.I.Węgrzyn,HenrykaRzewuskiego„Nie-bajki”
iinneopowieściszlacheckie,w:H.Rzewuski,Nie-bajki…,s.7-35;K.Puzio,Oswajaniegrozy.Ohu-
morze„Nie-bajek”HenrykaRzewuskiego,nNapis”
,SeriaXIV
,2008,s.269-279,http://rcin.org.pl/
Content/55480/WA248_65944_P-I-2795_puzio-oswajanie.pdf(dostęp:9.11.2018).
105WprzeciwieństwiedoPamiątekSoplicy-najbardziejznanegoutworuRzewuskiego-które
sąopowieściamisnutymiwobozachkonfederackich,gdzieśnawojnach,naucztachiskupiający-
misięnaświeciemężczyzn,Nie-bajkimają,wedługIwonyWęgrzyn,wymiarkulturykobiecego
salonudworkowego(choćsalonjestzgruntuwrogisarmatyzmowi,któryzakładałstrukturęsie-
ciowądworkówszlacheckich,miastobyłoobceduchowisarmackiemu).Autorwydajesięgodzić
tesprzeczności:sarmackąkulturęszlacheckązrozpowszechnionąwXVIIIwiekukulturąsalo-
nową.NiefunkcjonowałyteutworywXIX-wiecznejliteraturzepolskiej,ponieważichautornaraził
sięwspółczesnejsobiepublicznościczytającejobrazoburczymiopiniamizawartymiwMieszaninach
obyczajowych.Zob.I.Węgrzyn,dz.cyt.,s.22-23.
106WedługJ.Krzyżanowskiego.Zob.J.Tazbir,Wstęp,w:H.Rzewuski,Listopad…,s.50.
107Zob.tamże,s.20-21i30in.
108PrzeciwstawiającwarszawskiemudworowikrólaNieświeżRadziwiłłówiKoronowoarcy-
sarmatygenerałaKunickiego,kontrastdwóchkreacjibraciStrawińskich:MichałaiLudwikaitd.;
zob.J.Tazbir,Wstęp,w:H.Rzewuski,Listopad…,s.33.
29
