Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Siceratinvotisł
nowożytnetozarazemepokadworów,budowyrezydencjiimecenatu,wktó-
rejtodziedzinierównieżrywalizowaliwładcyeuropejscy.
Konsekwencjąprzekształceniasposobówprowadzeniawojnybyłozapo-
trzebowanienapieniądze,jedenzhistorykówokreśliłtenprocesjakozmianę
państwadomenynapaństwopodatków.Państwodomenypraktyczniepo-
winnosięobywaćbezpodatków,gdyżjegosiłęmilitarnąstanowiłorycerstwo,
adomenapowinnadostarczyćśrodkównainnewydatki,np.dyplomację.Na-
tomiastwspomnianezmianywprowadzeniuwojnywymagałypieniędzy,
istniałopowiedzenienniemapieniędzy,niemaSzwajcarów”
,niemożnawięc
byłoprowadzićdziałańwojennych.Wtakiejsytuacjiwładcyeuropejscypod-
jęliszeregdziałańmającychnaceluzwiększenieichdochodów.Problem
nakładaniapodatków,szczególnienauprzywilejowanewarstwyspołeczne
-przedewszystkimszlachtę-niebyłprosty,gdyżotejsprawiewcałejEuro-
piedecydowałyprzedstawicielstwastanowe.Rozwiązaniemokazałysiępo-
datkipośredniewprowadzanewwielupaństwacheuropejskich,takiejakcła
iakcyzy.
NastąpiłproceskonsolidacjidomenyrozpoczętywKastylii,polegający
naodbieraniuichmagnatom,którzykiedyśpożyczylipieniądzeKoronie,ale
odzyskalijejużznawiązką.Wkrajachprotestanckichkonfiskowanoziemie
klasztorne,awkatolickichzmuszanodoopodatkowaniaKościółkatolicki.
FrancjaikrajerządzoneprzezHabsburgówrozwinęłysprzedażurzędów,
jedneprzynosiłydochódibyłytraktowanejakoinwestycja,innezaspokajały
snobistyczneambicje.Ponadtosprzedawanomonopoleiprzywilejeekono-
miczneorazpodjętoprowadzeniepolitykigospodarczej,nazywanejnajczę-
ściejmerkantylizmem,wceluzwiększeniadochoduskarbu.Bardzoistotne
wrywalizacjimiędzynarodowejwczasachnowożytnychbyłoposiadanie
przezpaństwosystemufinansowegozbankiemnarodowym,giełdąpapie-
rówwartościowychiinnymitegotypuinstytucjami.Takiewarunkispełniały
tylkoZjednoczoneProwincjeiWielkaBrytania,gdyżwojnabyłatammożliwa
wyłączniedziękizaciąganympożyczkom.Ściąganiepieniędzybyłomożliwe
jedyniepoprzezrozbudowanienowegotypuadministracji,gdyżtaśrednio-
wiecznanienadawałasiędotegocelu.JużwXVIw.Europapodzieliłasięna
wielkiemocarstwaimniejszekraje,tepierwszecharakteryzowałysiętym,
żebrałyudziałwekspansjikolonialnej.Przytymposiadaniekoloniiiudział
whandluświatowymniewymuszałyzasadniczychreformworganizacjipań-
stwa.NajlepszymtegoprzykłademjestpowstaniewdrugiejpołowieXVIw.
ZjednoczonychProwincji,którychustrójwprostejliniiwywodzisięześre-
dniowiecza.Imperiumhiszpańskietakżenieprzechodziłoistotnychreform,
ajegocentrumstanowiłaKastyliagruntowniezreformowanaprzezFerdy-
nandaAragońskiegoiIzabelęKastylijską.DopieroBurbonizaczęliwXVIIIw.
