Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Siceratinvotisł
konfiskującżywnośćipotrzebnemateriały.Wrezultacieżołnierzeotrzymy-
walidwietrzecieżołduwnaturze.DotegowszystkiegoSzwecjauzyskała
subsydiumodFrancji,copozwoliłojejwXVIIw.zbudowaćpozycjęmocar-
stwawEuropieŚrodkowej.
Innymprzykładempaństwa,którewtejsytuacjipolitycznejimilitarnej
zrobiłokarierę,byłyPrusy.Historycyodchodząodstarejwizjihistorycznej
szkołypruskiej,którapodkreślaławyjątkowąrolętegopaństwaipokazywa-
łajegokształtowaniejakotypowąbudowętegotypuorganizmu.Podkreśla
sięraczej,żepolitykawielkiegoelektorawynikałazkonieczności,gdyżaby
przetrwaćpodczaswojnytrzydziestoletniejmusiałzbudowaćodpowiednią
armię,acozatymidziestworzyćadministracjędościąganiapodatków.Pod-
kreślasiętutakżerolęFrancji,dlaktórejPrusybyływygodnymnarzędziem
doszachowaniaHabsburgówczySzwecji.WPrusach,popierwsze,trady-
cyjnaTajnaRadazostałaprzetworzonanacentralnyorganadministracyjny;
wydzielonownimsprawyzwiązanezwojskiem,finansamiisądownictwem.
Utworzonotakżeorganyadministracjilokalnej,gdziewysyłanokomisarzy,
zbiegiemczasuwichmiejscepowstałystalefunkcjonująceurzędy.Napo-
ziomielokalnymfunkcjonowałotrzechurzędników,którzyzajmowalisię
miastami,domenąprzynoszącąwXVIIstuleciuok.50%dochodówpaństwa
(wwiekuXVIIIponad30%).Powołanyzostałtakżeurzędnikzajmującysię
szlachtą-Landrat,którybyłwzasadzieprzedstawicielemlokalnejszlachty
ipochodziłzdanegoterenu,pozostalidwajbyliwysyłaninaobcysobieteren
itwardorealizowalipolitykęfiskalnąksięcia.Oczywiścietoniewystarczało
ielektor-takjakwładcypozostałychpaństweuropejskich-musiałzaciągać
długi,aleczyniłtonajczęściejuwłasnychoficerówiurzędników,którympo
prostuniepłaciłpensjiczyżołdu.Posiadałtakżeindywidualnychkredyto-
rów,którymdawałpodzastawpewnepodatki.Zbudowaniebiurokracjioraz
innedochodypozwoliłyelektorowinawystawieniearmiiliczącejok.30ty-
sięcyżołnierzy,coumożliwiłomuaktywnyudziałwpolityceiwojnie.
WielkakarieraPrusrozpoczęłasięwwiekuXVIII,kiedyzbladłagwiazda
Szwecji.PorozrzutnychrządachFryderykaIII,któryjednakkoronowałsięna
królawPrusach,władzęobjąłFryderykWilhelmI.Królznanybyłzeskąp-
stwa,lwiączęśćdochodówprzeznaczałnarozbudowęarmii,jednocześnie
zaśprowadziłostrożnąipokojowąpolitykęzagraniczną.Wtymczasiewpro-
wadzonyzostałworganizacjiarmiisystemkantonalny.Każdykantonmiał
wystawićodpowiedniąliczbęrekrutówpochodzącychzchłopów,coprzypo-
minałotrochęsystemszwedzki.Szlachtapochodzącazodpowiednichkan-
tonówobejmowałastanowiskaoficerskie,akrólzapewniłjejpraktycznie
monopolwkorpusieoficerskimiwśródnajważniejszychurzędników.Armia
stałasięnajważniejsząinstytucjąwpaństwie,miałateżbezpośredniudział
