Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zarysproblematykibadawczejizwiązanychzniązagadnień
międzynimisprowadzasiędostopniaurefleksyjnieniatradycji,awkonsekwen-
cjidoprzypisywaniaimodmiennychznaczeńczywartości.Takczyinaczej,pro-
wadzitowkierunkumyślącegopodmiotu–jednocześnietworzącegoznaczenia
orazdziałającegowobszarzespołecznegopochodzeniawartości.
Uświadomieniesobieprzezjednostkitworzącegrupę(choćbyjejczęść)tego,
żetradycjaniejestwartościątrwałąipewną,leczjakwszystkoinnepodlega
zmianomimożegrozićjejzanik,umacniawięźemocjonalnąiprowadzidoprób
ochronyzarównotradycyjnychpraktyk,jakimaterialnychprzejawówwłasnej
kulturyjakowyznacznikówtożsamości.Wtymświetleutratatradycjistajesię
synonimemutratycząstkisiebie,czynnikadecydującegoonaszejwyjątkowości,
przynależnościorazzakorzenieniuwprzeszłości.Lękprzedtymstanemzmusza
zjednejstronydoposzukiwania,azdrugiejdozabezpieczaniatego,copochodzi
zprzeszłościbądźjestpotencjalniezdefiniowanelubrozpoznawanejakoprzeszłe
imożebyćprzydatnewprocesiekonstruowaniatożsamościzbiorowej.Wtym
wymiarzetradycjaczęstozyskujeatrakcyjnąformęnarracyjną,podlegafabula-
ryzacjiorazzbiorowemuodgrywaniu.Jeślitakamożliwośćnieistnieje,zwykle
podejmujesiędziałaniamającezastąpićto,cozostałoutraconelubprzerwane.
Przykłademtakiegodziałaniamożebyćtzw.tradycjawynalezionaopisanaprzez
EricaHobsbawmaiTerence’aRangera80,stanowiącanamiastkęciągłościgrupo-
wej,jejzanurzeniawprzeszłościorazczerpanegoznichpoczuciadumy81.Wtym
ujęciutradycjajestwięcrozumianajakokonsekwencjanowoczesnościirefleksji
nadkondycjąjednostkiwzmieniającymsięświecie.Możebyćwówczaspostrze-
ganajakoprzeszkodawrealizacjizamysłówspołeczno-politycznychideowo
wyrastającychzdobyoświeceniadążącychdoprzezwyciężeniakonsekwencji
późnejnowoczesnościpoprzezgłoszenieideipodkreślającychkonieczność
powrotudoporządków,wartościinormzawartychwprzeszłości.Matonie-
jakozrównoważyćnapórindywidualizmuirelatywizmu,dyktatwolnegorynku
ikonsekwencjejegofunkcjonowania.
Refleksjanadświatemspołeczno-kulturowymulegającymtransformacjipod
wpływemkolejnorewolucjinaukowo-przemysłowejorazrozwojuspołeczeń-
stwaprzemysłowego,funkcjonowaniagospodarkirynkowej,skomplikowanych
instytucjigospodarczych,oświeceniowejmyślipolitycznej,koncepcjipaństw
80Por.E.Hobsbawm,T.Ranger:Tradycjawynaleziona.Przeł.M.Godyń,F.Godyń.Kraków2008.
81JerzySzackizauważa,żetradycjaniesprowadzasiędoprostegopowtarzaniaczynaśladowania
wzorówprzeszłości–niejestczymś,cootrzymujesięwstaniegotowymodminionychpokoleń.
Jejprzekazowitowarzyszyselekcjaspołecznegodziedzictwa,czemutowarzyszyzwłaszczaproces
zapominania.Zaznaczajednak,żeprocestenniemacharakterudefinitywnienieodwracalnego.Jego
zdaniemistnienietzw.spisanejprzeszłościumożliwiaaktoromspołecznymdokonanieretrospekcji
inawrotówdoniej.Wtakimprzypadkuuobecnionawteraźniejszościprzeszłośćbyłabynietylefltra-
dycjąwynalezioną”,alefltradycjąodnalezioną”bądźflponownieodkrytą”(por.J.Szacki:Tradycja…,
s.150–151).
38
