Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4F.Jameson:Postmodernizm
arynek.W:Idem:Postmoder-
nizm,czylilogikakulturowa
późnegokapitalizmu.Przekł.
M.Płaza.Kraków2011,
s.272.
5D.Kulesza:Dwieprawdy.
ZofiaKossakiTadeuszBorowski
wobecobrazuwojnywpolskiej
prozielat1944-1948.Białystok
2006.
6Komikstenanalizowa-
łemm.in.wtymkontekście
w:P.Wolski:DrogadoMaus.
Komiksaliterackieparadyg-
matywdyskusjiwokółprzed-
stawialnościHolokaustu.UŚlą-
skieStudiaPolonistyczne"
2011,nr1(1).
8
sób,którynazwaćmożnagospodarczym;pytają,dlaczegoopłaca
siępisaćksiążkioHolocauście,dlaczegowarto-zekonomicznego
punktuwidzenia-byćŻydemalbodlaczegoopłacałosięrobićinte-
resyznazistowskimiNiemcami.Wniniejszymartykulechciałbym
zadaćpytaniainne,zbliżającesięraczejdotakichoto:Dlaczego
możnapisaćzłeksiążkioZagładzieibyćdobrympisarzem?,albo:
DlaczegomożnabyćnudnymŻydemiciekawieotymopowiadać?
Koniecznesąwtejsprawiedwawyjaśnienia:popierwsze,zadając
takiewłaśniepytania,robiętowdobrejwierze-naprawdępytam
ofenomenliterackiikulturowy,jakimjestholocaustowatwórczość,
potrafiącabyćjednocześniezłąidobrą,kiczowatąiwartościową,
niestaramsięnatomiastobnażyćjakiegośjejniedostatku.Zdolność
godzeniaprzeciwnościzawartychwzadanychprzezemnieprzykła-
dowychpytaniachjest,jakbędęsięstarałpokazać,raczejwynikiem
współczesnejkondycjikultury,którąsztukaholocaustowadopro-
wadziłanajwyżejdokonsekwencji.Podrugie,gdyumieszczamtakie
pytanianatleekonomicznym,nieinteresujemniewcalektoalboile
natymzarabia,alboczyzarobektenjestuczciwyczynie.Uznaję
zato-powtarzamterazwłaściwiewniecoinnysposóbpoprzednie
wyjaśnienie-żemożliwośćzadaniatakichpytańwynikazespecy-
ficznejsytuacji,wjakiejdziśznalazłasiękulturawogóle,akultura
holocaustowa,byćmoże,wszczególności.Mamnamyślidialektycz-
niepojmowanysplotprodukcjiikultury,rozumianytak,jakzdaje
sięgorozumiećFredricJameson,sugerujący-zaGarymBeckerem
(i,oczywiście,wdalszejperspektywie:zaMarksem)-możliwość
ujęciawszelkichstosunków:społecznych,kulturowych,ekono-
micznychiinnych,wkategoriachprodukcji4.Czyli,mówiącina-
czej:mimoże,naprzykład,Pianistajestjednocześniefilmemkiczo-
watym,interesującym,wartościowymipokupnym,niezasługuje
moimzdaniemnapotępieniebardziejniżnazainteresowaniejako
pewienfenomenwspółczesnegorynkukultury.
Przykładówzjawiska,októrymwspominam,jestwiele.Warto
byłobyzapytać,dlaczegoksiążkitakbardzozperspektywydzisiej-
szegodorobkuholocaustowejliteraturyniereprezentatywnedla
doświadczeniaZagłady,jakZotchłaniZofiiSzczuckiej,mogłykie-
dyśbyćikonamiholocaustowejtwórczości(pytanietozadałzresztą
zpowodzeniemnamarginesieinnychrozważańDariuszKulesza5).
Należałobyteżzastanowićsięnadgatunkowąirodzajowąrozpię-
tościątegozjawiska,obejmującego,pozawspomnianymjużfilmem,
takżeliteraturęwkażdymchybazeznanychwcieleń:odpowie-
ści,jakwspomnianeZotchłani,pokomiks,takijakJosel.19kwiet-
nia1943JoegoKuberta6,komiksjednocześniekiczowatyiciekawy,
przezsztukiwizualne,muzykę,wtymholocaustowyrapitp.Można
byrozpatrzyćztejperspektywyreklamę,którajakospecyficzna
formaprzekazuniejakozdefinicjigodzącakiczz(potencjalnym)
PawełWolski
