Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AndrzejLeder
instytutfilozofiiisocjologiipan
Winabezprawa
Strukturanowejiluzji*
*Tekstwinnejformieukazał
sięwUPsychoanalizie"2011,
nr1.
1S.Freud:Kulturajakoźródło
cierpień.Przeł.R.ReSZKe.
W:S.Freud:Pismaspołeczne.
Warszawa1998,s.214.
2Ibidem.
3S.ŽižeK:Patrzączukosa.
DoLacanaprzezkulturępopu-
larną.Przeł.J.MargaŃSKi.
Warszawa2003,s.155.
4S.Freud:Kultura…,s.215.
7
MojerozważaniaskupiąsięwokółkilkumyśliZygmuntaFreuda
zawartychwesejuKulturajakoźródłocierpień.Chodziogenezę
sumieniawrelacjizojcemikonsekwencjeosłabieniaojcowskiej
pozycji.Jeślibowiemwswejcałościesejtenznakomicieujmuje
istotęcierpieniazwiązanegozwyłonieniemsiękulturyopartej
naPrawieOjca,tojednocześnienieodparciepobudzadopytania
onaturęcierpienia,którepojawićsięmusi,gdyPrawoOjcauleg-
niezachwianiu.Jakwięccierpiećbędziemy,amożeraczej,jakjuż
cierpimy,gdyfiguraojcowskaprzestajechronićnasprzednaszą
własnąUmściwąagresją"?
Przypomnijmysobie,jakstrukturyzujesiępodmiotspołeczeń-
stwaopartegonafigurzeojcowskiej:Uwyrzeczeniesiępopędu
[amowatujestopopędzieagresji,oTanatosie-A.L.]oddziaływa
nasumieniewtensposób,żekażdaczęśćagresji,którejzaspoko-
jeniazaniechamy,zostajeprzejętaprzez»nad-ja«iwzmagajego
agresję(wobec»ja«)"1.SurowesumieniekulturyopartejnaPrawie
Ojca,napatriarchacie,siłęswączerpiezprzekształconejagresji
popędowejkażdegoUja",atakżeUja"zbiorowego.ImbardziejUja"
wyrzekasięswejagresji,tymokrutniejdręczyjesumienie,tym
bezwzględniejwymagadalszegowyrzeczenia,dounicestwienia2.
Emancypacyjnaświadomośćnaszejkulturyszczycisiętym,że
wznacznymstopniuosłabiłapotęgępatriarchatu,wymknęłasię
więcpanowaniuprawaojcowskiego.nawettacyautorzy,jakSla-
vojŽižek,którzysugerujązamianęprawaojca,zakazującegoroz-
koszy,naprawomatki,równiebezwzględnierozkosznakazujące3.
Czyjednakrozpoznanietakiejestwystarczające?Czyopisujeto,co
nasniepokoi?
WdyskutowanymesejuFreudzwracauwagę,odwołującsię
zresztądoszkołyMelanieKlein,naparadoksalnyfakt.Oto:Uroz-
wijanaprzezdzieckosurowośćnad-jabynajmniejnieodpowiada
surowości,zjakąbyłotraktowane,jakiejdoznało.Wydajesię,że
jestonaodniejniezależna,żenawetwwypadkubardzołagodnego
wychowaniadzieckomożewykształcićwsobiebardzorygory-
stycznesumienie"4.Jakwiemy,zdarzasiętak,żedzieciliberal-
nychrodzicówzwracająsiękunajsurowszymfundamentalizmom
religijnym.
Winabezprawa.Strukturanowejiluzji