Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Złudzenieobiektywistyczne
Putnammiałbyracjęwkwestiiniezdeterminowaniaodniesie-
niaprzedmiotowego,niecałyrealistycznyobrazświatazo-
stałbyzniszczony:
Nadalistniałbyświatiniebyłbyonwytworemnaszejwyobraź-
ni.Nadalposiadałbyonwieleczęści,aczęścitedzieliłybysięna
klasyirelacje–zbytdużo,jaknanaszgust,byćmoże–leczzbyt
dużotoraczejniejesttosamoconic.Nadalistniałybyinterpreta-
cjeprzypisująceodniesienieprzedmiotowesłowomwtenczyinny
sposób.(...)Jedynymkłopotem,który[rozumowaniePutnama]nam
sprawia,jestto,żedowodzionoistnieniazbytwieluinterpretacji,
takżeprawdazgodnazinterpretacjązamierzonąokazujesięzbyt
łatwoosiągalna.Toistotniejestkłopot.Leczczyjesttokłopotan-
tyrealistyczny,antyrealistycznynainnejzasadzieniżdzię-
kitendencyjnejdefinicji?Wydajemisiętodokładnymprzeciwień-
stwemtradycyjnegoantyrealizmu.(...)Gdziekolwiektradycyjny
antyrealizmwidzibrak,Putnamwskazujenanadmiar16.
19
OdpowiedźPutnamamożnastreścićnastępująco:Stwier-
dzenie,żenaszesłowaodnosząsiędonieskończeniewielu
przedmiotówjednocześnie,różnychwróżnychmodelach,jest
absurdem.Dopuszczenietakiejmożliwościczyninietylko
realizmmetafizycznyniewysławialny,czyniniemożliwym
mówienieoświecierzeczywistym.Jeślibowiemmówimyjed-
nocześnieonieskończeniewielurzeczach,tooczymmówi-
my?17
Ostatniargumentrealistydotyczyzasadnościstosowania
wrozważanejtupolemicenarzędzilogicznych,którychużył
Putnam.Zarzutopierasięnaspostrzeżeniu,żewykorzysty-
waneprzezPutnamatwierdzeniateoriimodelimogąsłużyć
zapodstawęodrzuceniaradykalnegosceptycyzmutylko
wprzypadku,jeśliniemożliwejest,bynaszaidealnateoria
myliłasięwkwestiiilościelementówświata.Tozaśjestza-
gwarantowanejedyniewtedy,gdyświatposiadaichnieskoń-
czonąilość,wprzeciwnymrazierzeczywistośćzawszemo-
głabyokazaćsięzamaławstosunkudo„wymagań”teorii.
RozumowaniePutnamajestzatemnieskuteczne,jeśliświat
16D.Lewis,Putnam’sParadox,dz.cyt.,s.231-232.
17Por.H.Putnam,RealismwithoutAbsolutes,w:tenże,WordsandLife,Cam-
bridgeMA1994.Por.przekładpol.:Realizmbezabsolutów,w:Wieletwa-
rzyrealizmu...,dz.cyt.,s.454.
