Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Atena
cesarzy(Konstantyn,Konstancjusz,Walens,zin.
powodówJulian),skutkiemczego5-krotnie
opuszczałswojąstolicębiskupią,niekiedywdra-
matycznychokolicznościach.Nawygnaniuspędził
łącznie17lat,przebywającwGaliiiwRzymie,
iwśródmnichównapustyniegipskiej.Większość
jegopismwykazujebezpośrednizwiązekzariańską
kontrowersjąimacharaktersilniepolemiczny
(m.in.4mowyprzeciwarianom,Apologetikoskata
Arianon-Apologiaprzeciwarianom;dużolistów,
awnichhistoriaarian).Największąpopularność
zdobyłjednakŻywotAntoniego(Bioskaipoliteiatu
hosiupatroshemonAntoniu),poświęconyzmarłemu
w356inicjatorowiżyciamonastycznego.Dziełoto
dałopocz.świetnierozwijającejsięprzezcałąpóź-
nąstarożytnośćiśredniowieczeliteraturzehagio-
graficznej.R.W.
Ate
mit.gr.,córkabogininiezgodyfiEris,uoso-
bieniebłędu,atakżezaślepienia,prowadzącegodo
zbrodni,ijednocześnieuosobieniekaryzawystęp-
ki.WygnanazOlimpu,krążyłastalenadgłowami
ludzi(boginioszybkolotnychstopach).
AteiusCapito
fiCapito
ateleia
gr.,nadawanyprzezpaństwagr.zarówno
obywatelom,jaki-częściej-cudzoziemcomprzy-
wilej,któregoistotąbyłozwolnienieodstałychcię-
żarów,przedewszystkimpłaceniapodatków
(fiisoteleia).J.Rz.
Atella
łac.,miastowKampaniinapd.odKapui.
WVw.p.n.e.podrządamiSamnitów,zkońcem
IVw.p.n.e.worbiciewpływówRzymu;utraciło
autonomięzaprzejścienastronęHannibala
wIIwojniepunickiej,odzyskałojąjakofimu-
nicipiumzapóźnejrepubliki.Zachowałysię
fragm.murówmiejskichiruinybudowlirz.Od
A.wzięłynazwęstaroitalskiefarsyludowefiatel-
lany.M.P.
atellany
(łac.atellanaefabulae),ludowefarsy,
nazwanetakodmiastaAtellawKampanii(na
pd.odKapui),gdziepowstały.Byłytojednoaktów-
kiprzeplataneśpiewem,odowcipierubasznym,
anawetsprośnym,zawierającezarodkisatyrypo-
litycznej.Tekstichbyłimprowizowany;występo-
waliwnichstalibohaterowiewmaskach,nazwani
odswoichcechcharakterystycznych,np.Buccus-
Pyskacz(łac.bucca-gęba),Dosennus-Garbus
(łac.dorsum-grzbiet).WRzymiestałysiępopu-
larneprawdopodobniewpoł.IIIw.p.n.e.;udział
wnichbrałamłodzieżrz.,aniezawodowiaktorzy,
idlategowtychprzedstawieniachwystępowano
wmaskach.WIw.p.n.e.a.zaczętoopracowywać
75
staranniej,nadającimformęliteracką.Cieszyłysię
wielkimpowodzeniemwRzymieijeszczewokre-
siecesarstwautrzymywałysięnascenie,odgry-
wanezazwyczajpotragedii.Zob.art.Literatura
rzymska.
Atena
(gr.Athena)mit.gr.,córkaZeusa.Urodziła
sięzgłowyojcaidlategouchodziłazauosobienie
wszelkiegorozumuimądrości;przyszłanaświat
wpełnejzbroi,stądboginiwojowników;miała
liczneprzydomki:Promachos-Walczącana
Przedzie,Pallas-PotrząsającaDzidą,Ergane-
BiegławPrzędzeniuiTkaniu,Bulaja-DarzącaLu-
dziDobrąRadą,Ksenia-PatronkaPrawGościn-
ności,Agoraja-ZsyłającaDarWymowynaZgro-
madzeniach,Polias-OpiekunkaMiasta,Partenos
-Dziewica;nadanojejtakżeprzydomekNike
Apteros-NikeBezskrzydła.AtrybutamiA.były:
tarcza(fiegida),dzida,hełm,sowa(dziśjeszcze
symbolmądrości)idrzewooliwne.Gdybogowie
dzielilisiępanowaniemnadziemią,A.stoczyła
zPosejdonemspóroopiekęnadAtenami;spórwy-
grała,ofiarowującmiastuoliwkę,podstawowe
źródłobogactwaAttyki.A.jakopatronkaAten,na-
zwanychodjejimienia,byłatamotaczanaszcze-
gólnączcią:naAkropoluateńskimznajdowała
sięnajwspanialszaświątyniaA.fiPartenon,ku
jejczciobchodzonowieleświąt,zktórychnajważ-
niejszebyłyfiPanatenaje.Najsłynniejszeposągi
A.to:fiAtenaPartenos,fiAtenaPromachos,fiAtena
19.Atena
