Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ateny
stronypd.-zach.,wzniesionoświątynięAtenyNike
Apteros.Ruinytychgmachówprzetrwałydodnia
dzisiejszego.Naterenieakropoluustawionorów-
nieżlicznebudowlewotywne,ołtarzeorazposągi
bogówizasłużonychobywateli.Napd.stokuznaj-
dowałysięm.in.Peryklesowyfiodeoniogromny
teatrdlaok.15000widzów(kamiennyodpoł.
IVw.p.n.e.)orazświątynieDionizosaEleuthe-
riosaiAsklepiosa.Licznegroty,zwłaszczawpn.
zboczu,stanowiłymiejscakultu(np.Pana,nimf,
Afrodyty,ApollonaiZeusa).Centrumżyciagospo-
darczegoipolitycznegostanowiłprostokątnyplac,
tzw.fiagora,napn.odakropolu.Nadniąodzach.
górowałKolonosAgorajoszpięknądoryckąświą-
tyniąHefajstosa.Wciąguwiekównaagorzewznie-
sionofibuleuterion,fiprytanejon,strategejon,
argyrokopejon,tj.mennicę,Tezejon,Metroon,
świątynięApollonaPatroosa,licznepomniki
ipięknekolumnowestoyzpomieszczeniami
handlowymi.NajwiększąsławącieszyłasięStoa
Poikile,ozdobionamalowidłamiściennymifiPo-
lignota.Wpd.-zach.częściagoryznajdowałysię
schodyprowadzącenawzgórzefiAreopagu,będą-
ceodbardzodawnamiejscemzebrańradypań-
stwowej,któraodniegoprzyjęłaswojąnazwę.
Zgromadzenialudoweodbywałysięnawzgórzu
fiPnyks,położonymnazach.odakropolu.Wob-
rębiemurówznajdowałosięrównież7dzielnic
mieszkalnych:m.in.garncarskifiKeramejkos,
rzemieślniczyfiKolonos,ubogaMeliteizamożna
Skambonidaj;pozamuramirozciągałysięcmenta-
rzeiogrody;napn.-wsch.mieściłsięfiLykejon:
parkzsanktuariumApollonaLykejosaigim-
nazjonem,gdziewykładałArystoteles,anastępnie
jegouczniowie;odstronypn.biegładrogaprowa-
dzącadoogrodównadrzeczkąIlissosidogimnaz-
jonuwgajuAkademosa(fiAkademiaPlatońska),
któryPlatonwybrałdlaswejdziałalnościdydak-
tycznej.Podkon.wojnypeloponeskiejAtenyliczy-
łyok.150000mieszkańców.Gdybyniepiękne
iokazałegmachypubliczneikultowe,miasto
podwzględemurbanistycznymbyłobyraczejubo-
gie;skromnedomyprywatne,kręteiźleutrzymane
uliceniedodawałymuurody.Wokresiehellenis-
tycznymwA.powstałokilkapięknychbudowli,
wznoszonychjakofundacjewybitnychpolityków
ipanujących;nauwagęzasługująprzedewszyst-
kim:krytyportyk,tzw.StoaAttalosaII,świątynia
ZeusaOlimpijskiegoAntiochaIVigimnazjonPto-
lemeuszaII.Wczasachrz.A.nadalodgrywałyrolę
ważnegoośrodkakulturalnego.Sławnebudowle
przyciągaływieluzwiedzających,awszkołachfilo-
zoficznychkształcilisięmieszkańcyzcałegoimpe-
77
rium.NowyiostatnijużokresrozkwituA.wiąże
sięzpanowaniemces.fiHadriana,którypowięk-
szyłobszarmiastaonowąpd.-wsch.dzielnicęzw.
Hadrianopolisiwzniósłwielepięknychgmachów
(np.bibliotekę).Wpoł.IIw.fiHerodesAtticus
zbudowałm.in.ogromnystadioninowyodeon
dlawidowiskteatralnych.Wciągunastępnychstu-
leciA.szybkopodupadały,zmniejszałasięliczba
ludności,zamarłruchbudowlany.PortemA.był
początkowoFaleron,aodpoł.Vw.p.n.e.Pireus,
mający3odrębneprzystanie.ZabudowęPireusu,
podjętąprzezTemistoklesa,zaprojektowałwcza-
sachPeryklesaarchitektfiHippodamoszMiletu.
WzdłużdrogiłączącejportzA.biegłyobronnetzw.
fiDługieMury,zbudowanewVw.p.n.e.,któ-
reprzetrwałyażdozdobyciamiastaprzezSullę
(86p.n.e.).
Ateny
(gr.Athenai),państwo,gr.fipolispoło-
żonawśr.-zach.Attyce,wwidłachrzekKefisos
iIlissos.Śladyosadnictwawokółfiakropolusię-
gająneolitu.Wepocemykeńskiejnaakropoluist-
niałsilnyośrodekmiejski.Archeologiczniesąpo-
świadczonefortyfikacje,systemnawadniający
igroby(XIV-XIIIw.p.n.e.).Zokresusubmykeń-
skiegopochodzicmentarz(XIIw.p.n.e.).Jakoje-
dynyważnyośrodekwGrecjimiastozachowało
ciągłośćosadnicząmiędzyepokąmykeńską
afiWiekamiCiemnymi(XI-IXw.p.n.e.),czego
odbiciemjestbyćmożemitoautochtoniczności
Ateńczyków.Tradycjamitycznaprzypisywała
zjednoczenieAttyki(synojkizm)ateńskiemukró-
lowifiTezeuszowi.Wrzeczywistościjednak
nastąpiłoonozapewnedopieropo900p.n.e.
Pojęcie„Attyka”stałosięwkrótcerównoznaczne
zpolisateńską.Wewnętrznakolonizacja,jaka
nastąpiłapozjednoczeniu,ujednoliciłakraj.Wbli-
żejnieokreślonymmomenciewVIIIw.p.n.e.
AteńczycyopanowalifiEleuzis,zapewnewwyni-
kukonfliktuzfiMegarą.Wgtradycjizczasem
dziedzicznychkrólówzastąpilifiarchonci,wybie-
ranina10lat,atych-archonciwybieraninarok.
Listaarchontówjednorocznychrozpoczynasię
w684/683p.n.e.OustrojuA.ztegoczasuwiemy
niewiele.Obokarchontówistotnąrolęodgrywali
wówczasurzędnicyokreślanijakoprytanowie
finaukrariiizapewnearystokratycznaRada
fiAreopagu.Pierwszymhistorycznymwydarze-
niem,októrymmożemypowiedzieć,byłapróba
zamachufiKylona(632p.n.e.).Wkrótcepotem
bliżejnamnieznanemufiDrakonowipowierzono
ustanowienie-abyćmożetylkospisanie-praw
(621/620p.n.e.).W594/593p.n.e.,powołanyna
