Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ły,któryobiecałoddaćjądoszlacheckiegodo-
mu.Bajdułapolecenianiewypełniłiwrazzżo-
ną,karczmarkąMartą,posłużyłsiędzieckiem
dlawyłudzeniapieniędzy.Sugerując,żeB.jest
nieślubnymdzieckiemMartyiMorderskiego,
zmusiłtegoostatniegodoprzyjęciadziewczyny
nawychowanieiopłacaniajejrzekomychro-
dziców.Przez16latB.żyłasamotniewdomu
Morderskich,otoczonaledwoskrywanąnie-
chęciąizawiściądomownikówisłużby.Nie-
chęćtaprzeszławjawnąwrogość,gdyokazało
się,żeMorderski,chcącsiępozbyćB.,posta-
nowiłzapisaćswójmająteksynowcowipod
warunkiem,żetenożenisięzwychowanką.
SprzeciwiasiętemuprzybranamatkaB.,Re-
ginaMorderska,którachce,bymajątekprzy-
padłjejsiostrzenicyPaulinie.Obierozsnuwają
siećintrygposuwającsięnawetdopomówienia
B.oromanszpisarzemNarcyzem.Opuszczoną
izrozpaczonąratujelistprawdziwegoojca,któ-
ryodsprzedałjejdręczonywyrzutamisumie-
niaHryńko.Jednaknawetkiedyznaswąpraw-
dziwątożsamość,grozijejślubzrzekomymko-
chankiem,zaktóregochcejąwydaćprzybrany
ojciec,bypozbyćsięjejzdomuiunieważnić
swojewcześniejszefinansowezapewnienia.
OstatecznieratujeB.interwencjajedynego
sprawiedliwego-Wacława,sąsiadaMorder-
skich,któryoświadczasięojejrękę.Tokon-
wencjonalnekomediowezakończenieniejestw
staniezatuszowaćprzygnębiającegoobrazu
świata,jakizostałprzedstawionywdramacie.
Dziejesceniczne:H.Marcello(Kraków1877),H.Ład-
nowska(Lwów1877),R.Pawłowska(Kraków1935),
M.Ciesielska(Warszawa1959).
BARTNICKAHelena(G.ZapolskaŻabu-
sia),zdomuMilewska,żonaJana,szwagierka
Marii.Rozpieszczonaprzezojcaiprzezmęża
„rozkosznisia”,napozóruosobieniesłodyczyi
dobroci,awrzeczywistościprzerażającogłu-
pia,lekkomyślna,pustaiegzaltowanalalka.
Okłamujeizdradzaswegołatwowiernegomę-
ża,coodkrywajegosiostra,którejnarzeczony
zostałkochankiemB.„Żabusia”zostajeprzez
swąszwagierkęzmuszonadowyznaniamężo-
wiprawdy.PrzedkatastrofąocalająsamaMa-
ria,którawidzącrozpaczbrata,obracawszyst-
kowżart.
Uosobieniekryzysumoralnegomieszczań-
stwakońcaXIXw.Jejmoralnydaltonizm,
wręczpatologicznanieumiejętnośćodróżnie-
niadobraodzła,zostałwznacznejmierzeza-
winionyprzezrodziców(ojciecnotorycznie
zdradzałmatkę,któraudawała,żetegoniedo-
strzega)ispołecznykonwenansnakazującyko-
biecietłumieniewłasnegotemperamentu.
Choćinfantylizm,egzaltacjaizwykłagłupota
B.sąirytujące,aautorkanajwyraźniejchcia-
22
łabyuczynićzniejgłównycelataku,to„Żabu-
sia”-duże,rozpieszczonedziecko-grzeszy
główniebrakiemświadomościgrzechu,ajejwi-
nęosłabiateżautentycznarozpacznamyślo
utraciemężaidziecka.
Dziejesceniczne:W.Siemaszkowa(prapremiera,
Kraków1897),J.Czaki(Warszawa1897),G.Zapol-
ska(Petersburg1897),M.Przybyłko-Potocka(War-
szawa1897),K.Bednarzewska(Lwów1897),Z.Ja-
roszewska(Kraków1916),J.Andrzejewska(War-
szawa1938),A.Seniuk(TeatrTV,lata80.).
BARTNICKAMaria(G.ZapolskaŻabu-
sia),siostraJana,szwagierkaHeleny.Przeci-
wieństwo„Żabusi”-traktujeżyciepoważnie,a
nawetsurowo.Zdającsobieświetniesprawę,że
słodyczHelenyukrywajejzdradęioszustwa
(bratowaodbiłaB.narzeczonego),postanawia
uzmysłowićJanowiprawdziwystanrzeczy.
Doprowadzadotego,żeHelenaprzyznajesię
dozdrady,alewidzącrozpaczbrata,obraca
wszystkowżart.
Jakojedynazmieniasiępodwpływemwy-
darzeń,któreuświadamiająjejdwuznaczną
rolęprawdywżyciu.
Dziejesceniczne:G.Morska(Kraków1897),W.Bar-
szczewska(Warszawa1897),N.Siennicka(Lwów
1897),R.Łuszczkiewiczówna(Kraków1916).
BARTNICKIJan(G.ZapolskaŻabusia),
mążHeleny,bratMarii.Oszukiwanyizdra-
dzanyprzezżonężyjewbłogiejnieświadomo-
ści,wświecie„kapci,kawusiikurierka”.Żona-
tyodpięciulat,uważaHelenęzawcieleniedo-
brociisłodyczy.Gdyjegosiostrarozbijatezłu-
dzenia,wpadawtakąrozpacz,żeMariaobraca
wszystkowżart,ocalając,przynajmniejnapo-
zór,jegoukochanyświętyspokój.
Dziejesceniczne:W.Roman(Kraków1897),M.Fren-
kiel(Warszawa1897),J.Chmieliński(Lwów1897),
B.Kobiela(Warszawa1968),któregoB.,„niemądry
alezniewalającopoczciwy”,granyzsympatiąisza-
cunkiemdlamałegoczłowieka(I.Kellner),byłostat-
niąpostaciąstworzonąprzezaktoraprzedtragiczną
śmiercią.
BARTODZIEJ(S.MrożekPortret),wla-
tach50.wierzącwstalinowskąpropagandęza-
denuncjowałswegoprzyjacielaAnatola,który
zostałaresztowanyiskazanynakaręśmierci.
B.,dręczonywyrzutamisumienia,żyjewcie-
niutego,wktóregoimięzdradził-JózefaSta-
lina.JednakwyrokunaAnatoluniewykonano
iwroku1963opuszczaonwięzienienamocy
amnestii.B.natychmiastjedziedoniego,by
wyznaćswojąwinęiprosićoprzebaczenie.
Anatoltymczasemniechceżyćprzeszłościąi
niedającB.rozgrzeszenia,korzysięprzedsiłą
porządkuuosabianąprzezStalina.Dopiero
gdypoatakuparaliżu,któremuulegaAnatol,
