Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
b
báchorkadramatická(czes.:bajkadrama-
tyczna)-gatunekwykrystalizowałsięnaprze-
łomieXVIIIiXIXw.Czeskiebáchorkaznaczy
‘wymyślonaopowieść,baśń,wymysł,cośnie-
rzeczywistego,fantastycznego’;báchorkář-pol.
‘twórca,opowiadaczbachorek,sprawcawymy-
słów’,też:‘ktoś,ktoprzekręcaprawdę’,głównie
jednak:‘bajarz’(łac.fabulator).Polskąnazwębaj-
kawprowadzamyzaJ.Krzyżanowskim,choćwję-
zykupolskimjesttonazwawieloznacznaiwłaś-
ciwiewymagałabydodatkowychprzymiotników:
fantastycznalubmagiczna,którychtreśćwnazwie
czeskiejjestzawarta.Gatunekrozwinąłsięznie-
mieckichśpiewogier(singspiel)omotywachfan-
tastycznych,powstałychnapoczątkuXVIIIwie-
kuwWiedniuirozprzestrzeniającychsiępocałym
obszarzekulturyjęzykaniemieckiego.Tematycz-
nietentypsztukiteatralnejwychodziłnaprzeciw
smakowiszerszychkręgówspołecznych.Odrzu-
ciwszypatosoperywłoskiejzwróciłsiękutra-
dycjipieśniowej.Obokpieśniwprowadzałpartie
mówione.WPolscedonajsłynniejszychśpiewo-
giernależąKrakowiacyigóraleW.Bogusławskie-
gozmuzykąCzecha,JanaStefaniego.
B.d.jesttegorodzajudziełemscenicznym,wktó-
rymwrazzrzeczywistościąempirycznąwystępu-
jąmomentymagiczne,fantastyczne,fikcyjne,za-
czerpniętezfolkloru,baśniipodań(rzadziejzmi-
tologiiantycznej).Twórcyczescyczęstosięgali
takżedodemonologiisłowiańskiej.Wliteraturze
światowejjużwcześniejbaśniegroteskowezod-
cieniemabsurduwykorzystywałdlailustracjiokre-
ślonejtezyCarloGozzi.Fantastycznepierwiast-
kiodgrywałydużąrolęwtegotypuniemieckich
dziełachdramatycznychJ.N.Nestroya,atakżeL.
TieckaczyF.Raimunda.Dopierojednakroman-
tyzmzastosowałwpełnimotywyfantastycznedla
ekspresywnegoukazaniaiinterpretacjiludzkiego
losuczycharakteru.Romatyzmodznaczałsiębar-
dzowyraźnymzainteresowaniemdlatwórczości
ludowej.Ludowykonkretfantastykiumożliwiał
mupodkreślanieiunaocznieniesymbolikiobrazu,
wniesieniedotegożobrazuosobliwejwoniisma-
ku,wytworzeniewdzieleszczególnegonapięcia
wewnętrznego,zdramatyzowanie(częstodośćsta-
tycznego)wyobrażenia,mającegosymbolizować
stosunki,uczuciaisytuacjemiędzyludzkie.
Wbáchorce,jakwbaśni,dochodzidokonfronta-
cjisiłdobraizła.Światludzistykasięześwia-
temistotnieziemskich,nadprzyrodzonych,mimo
tojednakbajkadramatycznaprzynosirealistyczny
obrazśrodowiskwiejskichimiejskich(najczęściej
drobnychrzemieślników)zichrozwarstwieniem
społecznymikonfliktami.Wkonfliktachtych
zwyciężapatriarchalnamoralnośćludowanadno-
wościami,któredosięgającowychkręgówspo-
łecznych,przynosząimzazwyczajniedolę.
WCzechachbajkidramatycznezaczętowystawiać
jużwpierwszymćwierćwieczuXIXw.,naprzód
jakoprzekładyiadaptacjezjęzykaniemieckie-
go(J.N.Štěpánek,S.K.Macháček,J.K.Chme-
lensky),następniezaczęłysiępojawiaćutwo-
ryoryginalne(Loketskyzvon,Janzachrtadán,
BrněnskékoloV
.K.Klicpery).Szczytowympunk-
temrozwojutegogatunkubyłatwórczośćJose-
faKajetánaTyla,zwłaszczajejetapprzypadający
nalata1845-1856.Wtedytoodbyłysiępremie-
ryjegonajbardziejznanychbajekdramatycznych:
Strakonickydudák(1847),Tvrdohlavážena,Jiři-
kovoviděni(1849),ČertnazemiorazLesnipan-
naanebCestadoAmeriky(1850).Powstanietych
utworówdramatycznychzainspirowanebyłokil-
komaczynnikami:politycznąispołecznąsytuacją
dobyWiosnyLudów(pogłosemtychwypadków
brzmiązwłaszczawmontowanewsztukipieśni),
ogólnymitendencjamirozwojowymiczeskiejieu-
ropejskiejliteratury,awreszcie-dążeniemsame-
godramatopisarzadostworzeniaoryginalnegore-
