Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
57
bajkaklasyczna
pertuaruczeskiego,zorientowanegonaodbiorcę
wałtakżeczarziemiojczystej(toprzecieżwjego
ludowegoczyszerzej-napublicznośćplebejską
śpiewogrzeFidlovačkaznalazłasięsławiącapięk-
(Tyl,któryimałsięróżnychzawodów,bywałteż
nokrajuojczystegopieśń,którastałasięczeskim
kierownikiemiczłonkiemtrupaktorskichgrają-
hymnemnarodowym:Kdedomovmůj?).Odtych
cychporóżnychmiasteczkachiwsiachczeskich).
utworówwiedzieprostadrogakupóźniejszym,
GatunkiembajkidramatycznejTylwłączyłsiędo
podobnym,grywanymiwPolsce,sztukomA.
bardziejogólnychtendencjizaistniałychwcze-
Jiráska(Lucerna-Latarnia)czyJ.Drdy(Hrát-
skiejieuropejskiejliteraturze,nadającimjednak
kysčertem-Igraszkizdiabłem).Krytykaczeska
własny,oryginalnycharakter.B.d.dawałaswemu
uznaje,iżpodziśdzieńwCzechachproduktywny
twórcyniemałemożliwościnietylkofabularyza-
gatunek,określanyjakondramatickábáchorka”,
torskie;dziękiformieprzystępnejidlamniejwy-
jesttypowymprzedstawicielemczeskiegodrama-
kształconejpublicznościpozwalałamuprzekazy-
tunarodowego.
waćtreścigłębsze,np.ukrytepodpowierzchnią
Pewneelementyfantastycznejbajkidramatycz-
fantastycznejfabułyrozważanianadlosemjed-
nejprzeszływjejdalszymrozwojudomoderni-
nostkiinarodu.Wgatunku,wktórymświatnie-
stycznej,symbolicznejbaśnidramatycznej,wy-
rzeczywistyprzenikawświatrealnyinaodwrót,
stępującejzarównowliteraturzeczeskiejjakrów-
życieludzkiezobrazowanejestjednakzapomo-
nieżwpolskiej(inietylko);zaznaczyłytakżeswą
cąpoetykirealistycznej.Przyczynądramatyczne-
obecnośćwwodewilach,komediachmuzycznych
gokonfliktuwbajcedramatycznejbywazazwy-
imusicalach.Dotejtradycjiodwołująsięniekie-
czajczłowiek,jegonamiętnościipragnienia,jego
dyliczne,współczesne,czeskieadaptacjefilmo-
mylneprzeświadczenia;rzadziejnatomiastspię-
webaśni.Natomiastczeskafilmowacrazy,kome-
ciedramatycznewywołujepostaćfantastyczna.To
diafantastyczna,zdecydowaniejużodeszłatakod
właśniesiłaludzkichemocjiotwierabramyświata
konwencjibajkidramatycznej,jakiodbardziej
fantastycznego,którynastępniezgodniezeswym
poetyckiejifilozoficznejbaśnidramatycznej.
charakterem(siłyDobraiZła)wpływanaprzebieg
BIBLIOGRAFIA
wypadków.Zreguły,iwedługludowegopojmo-
Słownikfolklorupolskiegopodred.J.Krzyżanowskiego,
waniafantastyki,złeuczuciaprzywołująwłącze-
Warszawa1965;Słownikterminówliterackichpodred.
niesięsiłZła,zaśdobre-Dobra(np.pogardadla
J.Sławińskiegoiin.,Wrocław1988;Slovnikliterárnite-
ludu,krzywdzeniegozaprowadzizłegoKrvomira
orie,red.Š.Vlaśin;JosefKajetánTyl(hasło)w:Slovnik
wsztuceČertnazeminasamprógpiekła,podczas
českychspisovatelů,Praha1964;M.Kober,Dasdeut-
gdyczysteuczuciemiłościpomagazwyciężaćbo-
scheMärchendrama,Frankfurt/M.1925;V
.Štěpánek,
hateromwgrywanejpodziśdzieńbáchorceStra-
JosefKajetánTyl,w:DějinyčeskéliteraturyII,Praha
konickydudák).Wobdarzonejtakąfunkcjąfanta-
1960;K.Kardyni-Pelikánová,TylJ.K.(dramatickébá-
styceprzejawiłasięwcałejpełniciągleprzezTyla
chorky),nTvorba”1980nr36;eadem:Baśńdramatyczna
podkreślana,ludowa,zakodowanawbaśniach
ifantastycznydramatantytotalitarnywpolskiejiczeskiej
literaturzeprzełomuwiekówiokresiemiędzywojennym,
wiarawzwycięstwoDobranadZłem.
w:BrněnskápolonicaI,Brno1999.
MotywyfantastyczneTylbardzozręczniewłączał
wstrukturębajkidramatycznej,wktórejpełniły
KrystynaKardyni-Pelikánová
oneróżnefunkcje:oddekoracyjnych(raczejrzad-
ko),poprzezhumorystyczne-ażpofilozoficzne
bajkaklasyczna-bajkigreckie,znanepodna-
iideowe.Ichrolawogólnejkompozycjiutworów
zwąezopowych,tokrótkie,liczącekilkadokil-
byłaniemała:umożliwiałyoneautorowiwytwa-
kunastuwierszy,prozaiczneopowiadania,których
rzanieskrótudramatycznego,wprowadzaniesytu-
bohateramisąprzeważniezwierzętaiptaki;stąd
acji,poprzezktóremusiałprzejśćbohater,byuleg-
nazywająsięzwierzęcymi.
łyzmianiejegopoczątkowobłędnepoglądyczy
Grecyprzypisywalipierwszypomysłb.niewol-
niedobreprzyzwyczajenia.Wszystkiedramatycz-
nikowiEzopowi,rzeczywistymjednakichtwór-
nebajkiTylasąpełnepogody,mającejsweźród-
cąbyłludgrecki,który,podobniejakEgipcjanie,
łowwierzewmożliwązmianęświata,głównie
Babilończycy,aszczególnieHindusi,żyjącwcza-
zaśwwierzewczłowieka.Jegodramatyuczy-
sachprzedcywilizacyjnychbliżejświatazwierzę-
ływidzów,żeoDobrotrzebawalczyć,byłypieś-
cego(jakokoczownicy,myśliwi),poznawałdzię-
niąpochwalnąnacześćhonoruiuczciwości,ale
kibezpośredniejobserwacjiprzyrodypraważycia
inacześćwieśniakazjegooptymizmemżycio-
iujmowałswedoświadczeniawkrótkichobrazach
wym,dzielnością,sprytem,zjegoumiłowaniem
dramatycznych(życieprzyrodyjestzawszepełne
pracy,poczuciemsprawiedliwości.Wswychbaj-
dramatów).Zczasemstosowanotepierwszeob-
kachdramatycznych(dramatickychbáchorkách)
serwacjewformie,którądziśnazywamyb.zwie-
Tylzamykałnietylkoprzekazmoralny,aleukazy-
rzęcą,jakopouczenie,przykładlubdowódwod-
