Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ballada
BIBLIOGRAFIA
P.Hartnoll,TheOxfordCompaniontotheTheatre,Lon-
don1967;J.R.Taylor,ThePenguinDictionaryofthe
Theatre,Harmondsworth1966;ALiteraryHistoryof
EnglandIIITheRestorationandtheEighteenthCentury,
ed.A.C.Baugh,London1967.
WitoldOstrowski
ballada–wyrazb.,należącydomiędzynarodo-
wejterminologiiliterackiejiwdrobnejtylkomie-
rzeulegającymodyfikacjizgodnejzprawamipo-
szczególnychjęzyków(ang.ballad,fr.ballade,
hiszp.balada,niem.Ballade,ros.bałłada,wł.bal-
lata),posiadadwaznaczenia.Jednojestznacze-
niempierwotnymidochodziweFrancjiśrednio-
wiecznejdosensusprecyzowanego;łączysięzpo-
łudniowowłoskimsłowemballare(tańczyć)ijest
nazwątańcailudowejpieśnitanecznej.WXIV-
XVw.pieśńtaukształtowałasiępodwpływem
poezjiprowansalskiejwskodyfikowanygatu-
nekpoetycki:bżfrancuską.Jejpodstawowąfor-
mąbyłutwórskładającysięztrzech8-wersowych
trójrymowych(ABABBCBC)strofzrefrenemoraz
4-wersowegoenvoi(‘przesłania’)oukładziery-
mówBCBC;niekiedybżzbudowanabyłazestrof
10-lub12-wersowychienvoi6-lub8-wersowe-
go.B.f.byłautworemocharakterzelirycznym
(przedewszystkimmiłosnym),niekiedyreligij-
nym,satyrycznymbądźpanegirycznym.Uprawia-
lijąG.Crétin,E.Deschamps,J.Froissart,A.Char-
tier,G.deMachault,C.Marot,J.Meschinot,Ch.
d’Orléans,Ch.dePisan,J.Regnier,F.Villon.Ten
typballadyzatraciłaktualnośćiwczasachnow-
szychjawisiętylkowobrębiestylizacjihistorycz-
nej(taknp.EdwardRostandCyranowideBerge-
rackażewczasiepojedynkuimprowizowaćbż).
Drugieznaczeniezyskałtenwyraz,gdywAnglii
zostałzastosowanyodw.XVIpocząwszydoepic-
kiejpieśniludowej,równieżpoczątkowowiążą-
cejsięztańcem.B.ludoweangielskieiszkockie
(popularballads),jawiącesięwrękopisachdo-
pieroww.XVII,alepochodzącezczasówdaw-
niejszych,zwróciłynasiebieuwagęświatalite-
rackiego,odkądJ.AddisonwczasopiśmienThe
Spectator”(1711)ogłosiłtekstbżobitwiemorder-
czejdwurodównapograniczuAngliiiSzkocjipt.
ChevyChace(ŁowywgórachCheviotu).
Zakresitreśćpojęciabżwdrugim,dodziśdniaak-
tualnymznaczeniu,sąpłynneizmienneipomimo
trwałegozwiązaniazpewnąrodzajowościąpoe-
tycką,zpewnątematykąiwartościąemocjonalną
orazześpiewnościąwiersza,przeważniestroficz-
nego,definicjebywająróżne,aokreślenieścisłe
jestwświetlebogatejróżnorodnościprzejawów
niemożliwe.Bżjesttokrótkiwierszowanyutwór
epickinatematniezwykłegozdarzenia,ozabar-
66
wieniulirycznymiotendencjidodramatycznego,
dialogowegoujęcia.
Istniejebżludowaib.artystyczna;wobrębietej
ostatniejwyodrębniasięodb.właściwej,poważ-
nejb.humorystycznaiparodystyczna.
(1)Bżludowa,śpiewana,oprostejmelodii,
skłonnadocałkowitegolubczęściowegoujęcia
akcjiwwymianępowiedzeń,uwydatniatylkope-
wienmomentlubpewnemomenty,koncentru-
jeikondensujeakcję;przedstawieniejestszkico-
we,fragmentaryczne,zaznaczające,nigdyniedaje
szczegółowegoprzebieguzdarzeń;wynikaztego
zagadkowość,czasemniejasność,sugestywność;
sprzyjatametodawydobyciutajemniczościina-
strojowości,spływaniusięepickościzdramatycz-
nościąiliryzmem.Częstesąpowtarzaniaipara-
lelizm;epitety,przenośnie,porównaniasąproste,
naogółstereotypowe.Tematemsąwojny,zbrod-
nieimiłość;włączasięnierazfantastyka;częste
jestpiętnogrozy.Formawierszajestzwrotkowa,
nierazzrefrenem.
Obokbaśniibajkibżnależydozasadniczychform
opowiadającejpoezjiludowej;toteżjawisięwpo-
stacibardziejlubmniejrozwiniętejwfolklorzelu-
dów.Dobogategorozwojuipodwzględemilości,
ipodwzględemwalorupoetyckiegodoszławpoe-
zjiangielskiejiszkockiej,zwłaszczanapograni-
czuAngliiiSzkocji(tzw.bżpograniczna,thebor-
derballad).Formąjejwierszowąjestnajczęściej
dwuwierszrymowany,pisanyidrukowanyzwy-
klejakoczterowiersz;wtymczterowierszupierw-
szyitrzeciwierszsączteroakcentowe,adrugi
iczwartyzłączonerymem,trójakcentowe.Rywa-
lizowaćmożeztątwórczościąballadowąpoezja
duńska,wktórejbżokreślasięogólnąnazwąpieś-
niludowych,folkeviser.TaksamowNiemczech
nazwapieśniludowej,Volkslied,obejmujetakże
pieśniocharakterzeballadowym.Istniejąutwo-
rytegotypuiwfolklorzepolskim,jakzwłasz-
czaopowieśćopani,cozabiłapana.Wyjątkowe
stanowiskobżbrytyjskiejiskandynawskiejpobu-
dzałodochęciznalezieniaanalogicznychtworów
uinnychludów.Wnauceniemieckiejpojawiłasię
ww.XXteoria,jakobyokoło1200,tj.wokre-
sierozkwituepiki,istniałyzaginionebżrycerskie,
którychoddźwiękizachowałysięczytowbżduń-
skichiszwedzkich,czywewzmiankachhistorycz-
nych.UnaspodobnymtoremposzedłEugeniusz
Kucharski,upatrującwewspomnianejpieśnioza-
bójczynimężaszczątekśląskiejpoezjirycerskiej
XIIIw.(nPanizabiłapana”,nPamiętnikLiterac-
ki”1931).Codotejpieśni,tojeżelisłusznejest
wiązaniejejzpewnąwzmiankąuDługosza,sięga-
łabyonageneząw.XV
.
Nabżzwróconojużuwagęwpierwszejpołowie
w.XVIII,aleistotneżywezainteresowaniezapo-
