Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy:RozczarowaniefilomatówImperatorskimUniwersytetem
pozytywne;dotycząonezarównopoziomunauczaniaznaczniewyższegoniż
wszkołachpozostałych(czyżbywnichbyłojeszczegorzej?),jakinowoczes-
nościwpodejściudoprogramówipodręczników,wreszcierealizacjizaleceń
programowych
16
.
Intuicjapodpowiada,żezamiastinicjalnego‛rozczarowania’wtytuletego
szkicurówniedobrzemogłobysiępojawićsłówko‛niedosyt’,boprzecież-
jakwolnosiędomyślać-główniezniezaspokojeniagłoduwiedzyiznie-
wątpliwegorozczarowaniauniwersyteckąofertą,dotyczącązakresustudio-
wanychprzedmiotów,metodpoznawaniawyznaczonychprzezmistrzów
materiałówisposobówegzekwowaniastopniaopanowaniaposzczególnych
dyscyplin,zrodziłasięwśródgronarówieśników(lubniemalrówieśników)
AdamaMickiewiczachęćstworzeniawImperatorskimUniwersytecieWileń-
skim,jeślitomożliwe
17
,albopozajegomuramiilegalnymistrukturami,stu-
denckiegoruchuocharakterzeprzedewszystkimnaukowym.Okoliczności
poczęścizewnętrznemiałypóźniejnadaćtemuintelektualnemufermentowi
nietakchybawyraźnyzrazu,poczasiezaśdominującyakcentpolityczny,
silnenacechowaniepatriotyczne
18
.Niemożnajednakwykluczyć,żekoniecz-
nośćutajnieniaswychrzeczywistychzamiarów,zwłaszczanapiśmie,przed
sprawującymwładzęabsolutnązaborcą,wpłynęłanaprzesunięcieakcentów
wzachowanychdokumentachfilomatów.Konspiracjęułatwiałpodziałkom-
petencjiwśródczłonkówstowarzyszeń(niktnieznałwszystkichkolegów!)
zgodnyzwydziałowąstrukturąUniwersytetu.Dotejkwestiiwypadnie
jeszczepowrócićwdalszejczęścitegorozdziału.
16
Zob.szczegółoweomówieniesprawozdaniawizytatoraAdamaChreptowicza
(I.Kadulska:Wnowogródzkiejszkole.Rok1811.W:AdamMickiewiczikulturaświa-
towa.Red.S.MakowskiiE.Szymanis.Warszawa1999,s.26).Diametralnieodmiennie
przedstawiatęproblematykęprzywoływanytujużDanielBeauvois,którynarzekananiski
stanszkolnictwa:nOmawiającszkolnictwośrednie,przekonamysię,zjakimiprzeszkodami
musielisięborykaćnauczyciele;raportywizytatorówpełnesąostrychuwagwywołanych
częstymiwtychszkołachniedomogami.Właśnieuświadomieniesobietejprzeciętności
przezniewielkąelitęstudenckączęściowotłumaczypowstanieTowarzystwaFilomatów”.
(D.Beauvois:Szkolnictwopolskienaziemiachlitewsko-ruskichś,t.I,s.327).
17
Spośródwielurozrastającychiprzekształcającychsięówczesnychtajnychfilomackich
ifilareckichstowarzyszeńtylkojedno-ZgromadzeniePrzyjaciółPożytecznejZabawy(to
nazwaoficjalna,potoczna-TowarzystwoPromienistych)-przejściowodziałałolegalnie,
odkwietniadoczerwca1820roku;rektorSzymonMalewskiwycofałjednakswójpodpis
złożony22maja/4czerwcapodstatutemorganizacji.Powakacjachwróconodometodkon-
spiracyjnych.(ArchiwumFilomatów.Cz.2:MateriałydohistoriiTowarzystwaFilomatów.
Wyd.S.SzpotańskiiS.Pietraszkiwiczówna.T.I-III.Kraków1920-1934).
18
JaktrafniepiszeSudolski,nsprawywolnościiniepodległościstanowiłyistotny,choć
przytłumionyczynnikwkrwiobiegudziałającegood1817r.Towarzystwa.Domaganiesię
poszerzeniazasięgujegooddziaływanianiemogłopozostaćbezechaiwyrażałosięwcoraz
tonowychinicjatywach”.(Z.Sudolski:Wstęp.W:KorespondencjaFilomatów.Wybór.
Oprac.Z.Sudolski.Wrocław1999,s.X).
23
