Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEGLĄDFORMACJICZASOWNIKOWYCH
21
Wstaropolszczyźniewidaćrównieżkrystalizowaniesięjeszczejednejfunk-
cjiomawianegoprefiksu–wskazanienadodatkowączynnośćwzględemwcze-
śniejszej,dokończeniewcześniejszejczynności.Takżeitetreścisemantyczne
ściślezwiązanesąwtymokresie,jaksięwydaje,zomawianąfunkcjąwska-
zanianakresakcji.Przykładówtakichnieodnajdziemyzbytwielewnaj-
starszychtekstach,niewątpliwiejednakwartonaniezwrócićuwagę,wszak
wprzyszłościbędątworzyćklasęderywatówdośćważną:dobrać,dołożyć:
Jakomytozmawiali,jiżeZofiamiaładołożyćfinemdotisal0posagucumsuo
dotalicioal0wianemPakoszewipostfiliamsuamKatharinam1464ZapWarsz
nr1165;dopłacić,dosypać,dopełnić(dołożyć,dodać,uzupełnić;,dopozywać
(się)(wzywaćdojawieniasięwsądziewtokuprocesusądowego;czyteżsto-
sunkowoniepewnesemantyczniedodać(dać,dostarczyćczydodaćbrakującą
resztę;:JakoSędziwojniedodałdziesięcioraskotu,asześcioranaścieświni(...)
1396HubeZb26.
Pojawiającesięwtekstachstaropolskichformacjezdo-tworząnajczęściej
klasyzwarte,wyraźnieokreślonesemantycznie.Mimotoodnaleźćtumożemy
równieżkonstrukcjetrudnedointerpretacji,wymykającesiępodanejklasyfi-
kacji.Pojedynczebowiemprzykładylubniewielkiegrupkisemantycznecza-
sownikówczasaminiepozwalająnasłowotwórczeinterpretacje.
Funkcjaaspektowa
Wmaterialestaropolskimdosyćtrudnodoszukaćsięczystejfunkcjiaspek-
towejomawianegodo-.Wydajesię,że,takjakwspółcześnie,czysteparyaspek-
towetworzonezapomocątegoformantunależałydorzadkości.Byćmożecza-
sowniki,takiejak:doświadczyć5–świadczyć,dołowić(odłowić;–łowić,ewen-
tualniedotknąć-tknąć6czydokonać-konaćmożnabyłobyuznaćzaprzykłady
owychpar,aleniejasnadokumentacjapozwalajedynienadomysły.
Zwracajednakuwagękilkaformacjiocharakterzetautologicznym,wktó-
rych,jaksięwydaje,prefiksniewnosibezpośredniożadnychwartościanika-
tegorialnych,aniaspektowych.Wtakimwypadkudo–możebyćdodawanedo
podstawdokonanych(np.dopomóc(iuvare,subvenire,succurrere;),wówczas
podkreślaowądokonaność,bądźteżdoniedokonanych(np.doufać(ufać,wie-
rzyć;:UmarłjestSaul000,przetoiżeprzestąpiłBożeprzykazanie000aniestrzegł
jego,alenadtozguślnikisięradził,anidoufałjestwBoga(necsperaveritin
domino)BZIPar10,14).
Oprzyczynachpowstawaniakonstrukcjitautologicznychztymprefiksem
trudnocokolwiekpowiedzieć.Prefikstenzapewneuwypuklaczasamiznacze-
niepodstawybądźpodkreślacharakterdokonany,takjakwczasownikudo-
skonać(skończyć,wykonać,dopełnić;:Dobrześciepoczęli,dobrzedoskonacie
Błaż322.Powstaniainnychjednakformacji,któremajątakiesamoznaczenie
jakpodstawa,niedasiętakłatwowytłumaczyć,por.domniemać-mniemać,
5Por.H.Wróbel,Współczesneistaropolskieczasowniki00.,s.422.
6Tknąćwstaropolszczyźniemiałoraczejcharakterniedokonany.
