Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI
TROCHĘHISTORII-METAFORA(JESZCZENIECAŁKIEM)KOGNITYWNA
zabawą,wolnąodobowiązku,wolnąodsurowościżycia”(Gerber1871,s.3)3.Owympoję-
ciempęduartystycznegoGerbernawiązujewprostdoSchillerowskiego
Spieltrieb,
czyli
pędudogry/zabawy,który,wedługklasykaweimarskiego,stanowi-inspirowanąkantow-
skąteoriątranscendentalnegoschematyzmu-wolnąbezcelowągręwyobraźnisyntety
-
zującązmysłowośćzintelektem.Nietzscherównieżpodejmujetorozumieniepęduarty-
stycznego,stosującjedookreśleniaretorycznejnaturyjęzyka,oczymświadczyprzyjęcie
Kantowskiejdefinicjiretorykiz
Krytykiwładzysądzenia
jakopunktuwyjściajegorozważań
w
Przedstawieniuretorykistarożytnej
4:
Sztukamiposługującymisięsłowemsąretorykaipoezja.Retorykajestsztukąuprawianiapewnej
czynnościintelektujakowolnej
gry
wyobraźni;poezja[natomiastjestsztuką]przeprowadzaniapew-
nejwolnejgrywyobraźnijakoczynnościintelektu.Mówcawięczapowiadapewnączynność[intelektu]
iprzeprowadzajątak,jakgdybybyła
grą
idejmającejbawićsłuchaczy.Poetanatomiastzapowiada
natomiastinteresującą
grę
idej,intelektowijednakprzypadatutylewudziale,jakgdybypoetamiał
zamiaruprawiaćjedynie[coś,costanowi]czynnośćintelektu(Kant1986,s.253).
Woburodzajachaktywności(poetyckiejjakiretorycznej),kluczowąrolęoczywiście
odgrywametafora,którajakośrodekwolnejinieskrępowanejgrywyobraźniigrającej
międzyintelektemazmysłowością,wytwarza-jakkwieciścieujmujetoNietzsche-ruch
abstrakcyjnej„masyobrazówpierwotnieprącejżywymstrumieniemzprapotęgiludzkiej
fantazji”(Nietzsche2009,s.149).WujęciuNietzschegometaforarealizujezatemfunkcje
heurystyczną,gdyżwpewnymsensieumożliwiawyobrażenioweuwidocznienieempirycz-
nychfaktówikonceptualizacjęabstrakcyjnychpojęćwkategoriezaczerpniętezezmysło-
wegodoświadczenia.
ChoćNietzschewyraźniepodążazaheurystycznymujęciemmetaforyobecnym
uArystotelesailokujejąwdziedziniebadańzwiązanychzjejwpływemnaludzkiestruktury
poznawcze,tozdecydowanieodmawiajejprzydatnościwdziedziniejęzykaiaktywności
naukowej,osadzającjązpremedytacjąwodlatpokutującymschemacieśrodka
stricte
artystycznego.Samceldziałalnościnaukowej(prawda,adekwatnakorespondencjapojęć
3Jeżeliniezaznaczonoinaczejwszystkieprzekładywtekściesąmojegoautorstwa-A.G.
4
MimożepunktemwyjściarozważańNietzschegojestKantowskischemat,wktórymretorykastanowiswoistą
czynnośćintelektuuprawianąjakograwyobraźni,tojednakjegomyślniejestoczywiściekonsekwentnieosa-
dzonawkantowskimparadygmacie.FilozofiaNietzschegojestraczejpróbąradykalizacjikantyzmuwkierunku
wyznaczonymprzezprojekttzw.„krytykinieczystegorozumu”G.Gerbera.Nietzscheańskieujęcieintelekturóżni
sięzasadniczoodKantowskiego,uNietzschegobowiemintelektstanowikresprocesumetaforyzacjiisymboljego
alienacji,tj.zhipostazowanyproduktakturetorycznego,uKantazaśjestonwładząmyśleniawedługkategorii.
RównieżsamopojęcietranscendentalnejjednościapercepcjijestzdaniemNietzschegojedyniejęzykowąhipostazą.
Szerzejnatentematzob.Gemel(2015,s.230-234).
18
