Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcieosobowości
19
Wbardzowieludefinicjachosobowościpodkreślasię,żejestonakształtowana
wbezpośrednichbądźpośrednichrelacjachmiędzyludźmi.G.H.Meadpiszenp.,że
osobowośćtojest:,,(...)coś,comożebyćdlasiebieobiektem,jeststrukturąspołecz-
nąipowstajewprocesiedoświadczeniaspołecznego’’[Mead1975,s.196].Zkolei
J.Szczepańskistwierdza,że:,,(...)osobowośćtoelementspołecznyczłowieka,to
zinternalizowanakultura,todynamicznaorganizacjaidei,postaw,nawykównad-
budowanychnadnaturąbiologiczną(...);osobowośćto(...)systemzorganizowanego
życiawewnętrznegoczłowieka,przejawiającysięwjegozachowaniach’’[Szcze-
pański1970,s.124].Nieznaczytooczywiście,iżnaszezachowaniewkonkretnejsy-
tuacjijestzawszewskaźnikiemposiadaniatakiej,anieinnejcechyosobowości.
Istotajakistrukturaosobowościwujęciusocjologicznymsprowadzająsięnie
tyledobiologicznychczypsychicznychcechgatunkuludzkiego,codowielowy-
miarowychrelacjimiędzyzbiorowościąajednostkamiludzkimitworzącymitę
zbiorowość.Stądteżpowszechniegłoszonatezawsocjologii,żeosobowośćniejest
cechągatunkową,leczkulturową,coznajdujeswójodpowiednikwstwierdzeniu
socjologaR.E.Parka[1926],że(...)człowieknierodzisięludzkim(...),leczsięstaje
nimprzezżyciewspołeczeństwie.Pośrednimdowodemnatomogąbyćtutajprzy-
kładydzieciwychowywanychbądźtoprzezzwierzęta,bądźteżwprawiecałkowitej
izolacjiodludzi[Kłoskowska1948].C.H.Cooleytwierdziłnp.,że:,,(...)odosob-
nionajednostkatoabstrakcjanieznanadoświadczeniu,taksamojakispołeczeństwo
rozpatrywanewoderwaniuodjednostek’’[Cooley1930,s.121].
Najczęściejwyróżniasiępięćpodstawowychrodzajówrelacji(zależności)
międzyjednostkąazbiorowościąspołeczną:
1.Zależnościocharakterzestatystycznym,dotyczącezespołuwzględnietrwa-
łychwłaściwościpsychicznych,wspólnychdlawiększościczłonkówokreślonej
zbiorowościbądźteżwystępującychwniejszczególnieczęsto.Relacjete
opisywanesąbardzoczęstowbadaniachporównawczychnadtypamiosobowo-
ściwystępującymiwróżnychkrajachczywbadaniachtzw.charakteru
narodowego(teorieosobowościpodstawowej—basispersonality).
2.Zależnościodnoszącesiędoswoistychprocesówiuwarunkowańspołeczno-
-kulturowychosobowościludzkiej,któreokreślićmożemymianemhistorycz-
nychdoświadczeńwspólnego,zbiorowegolosu.Tentyprelacjipodkreślanyjest
zwłaszczawtedy,gdychcemywyjaśnićtworzeniesięmechanizmówwyraźnej
identyfikacjigrupowej,zwłaszczazaśnarodowej.
3.Zależnościfunkcjonalne,służącebądźdowyjaśnianiaprocesówadaptacji
inieprzystosowania(wymiarjednostkowyigrupowy),bądźteżdowyjaśnienia
wpływuokreślonegozespołucechosobowościnatrwanieirozwójcałego
systemuspołecznego(badaniatzw.osobowościtradycyjnejinowoczesnej).
4.Zależności,wktórychpodkreślasięodpowiedniośćmiędzytreściamidanej
kultury(norm,obyczajów,mitów,legend,instytucji)akonfiguracjącech
osobowościczłonkówdanegospołeczeństwa(badaniaR.Benedict,M.Mead,
E.Shapiro).
