Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Elementyskładoweosobowości
33
zarównowymiarjednostkowy(czynnikielementkonstytuującyosobowośćczłowie-
ka),jakigrupowy;stanowiistotnywytwórstrukturalizowanychzbiorowości.
Pojęcie,,rola’’oznaczazatempewienpunktgranicznypomiędzyjednostką
aspołeczeństwem.Głównaideateoriirolispołecznejwtradycyjnymujęciuzgodna
jestzesłynnymfragmentemutworuW.Szekspira[1980]Jakwamsiępodoba(aktII,
scenaVIIwtłum.L.Urlicha):,,Światjestteatrem,aktoramiludzie,którzykolejno
wchodząiznikają.Każdytamaktorniejednągrarolę(...)’’.Takwięcsamopojęcie
rolispołecznejma,jakwieleinnychpojęćwsocjologii,charaktermetaforyczny.
Oznaczazjednejstronyoczekiwanyzespółokreślonychpostawizachowańjed-
nostki,wynikającyzzajmowaniaprzezniąjakiejśpozycjiwgrupiespołecznej,
zdrugiejzaśstronyfaktycznepostawyizachowaniajednostki,związanezpeł-
nieniemokreślonejroli.Przyczympozycjaoznaczazespółprawiobowiązków
przyznanych(przydzielonych)jednostcewdanejgrupie.
Rolaspołeczna,będącsposobemzachowaniasięjednostkiwobecinnychosób,
pełnionajestwedługmniejlubbardziejutrwalonychwspołeczeństwiewzorów
inorm,wtymwzorówosobowych.Podkreślićjednaknależy,żerozwójosobowości
poleganietylkonatym,iżjednostkajestwstanie,wwynikudziałaniaokreślonych
mechanizmówsocjalizacyjnych,przyswajaćtreściposzczególnychrólspołecznych
(córki,matki,kolegi,przełożonego,członkaorganizacjiitd.),alerównieżmiećdo
nichwłasny,indywidualnystosunek,choćmieszczącysięzawszewramachwzoru
roli.Dlategoteżroliniemożnaprzypisaćjednoznacznego,statycznegocharakteru.
Rolespołecznesąteżtworzoneimodyfikowanewprocesieinterakcjizinnymi
ludźmi.Dozagadnieniategopowrócimyjeszczewdalszychfragmentachpodręcz-
nika.Gdybyśmyzatemchcielizdefiniować,choćbywsensieoperacyjnym,pojęcie
rolispołecznej,tomożemypowiedziećzaJ.Szczepańskim,żerolaspołecznato
względniestałyiwewnętrzniespójnysystemzachowań,będącychreakcjamina
zachowaniainnychosób,przebiegającywedługmniejlubbardziejwyraźnieusta-
lonegowzoru.
Procesrealizacjiroliprzyjętejprzezjednostkęzależyodwieluzłożonychczyn-
ników.Wśródnichwskazujesięprzedewszystkimna:
•
cechybiologiczneipsychicznejednostki,któremogąułatwiać,utrudniaćczy
wręczuniemożliwiaćpełnienieokreślonejroli(np.człowiekpozbawionysłuchu
niemożebyćdyrygentem),
•
wzórosobowy,wktórymmieścisięzarównozespółcechidealnych,przypisa-
nychdodanejroliizespółidealnychsposobówzachowania—czyliinaczej
,,scenariusz’’danejroli(takiecechy,jak:honor,prawdomówność,skromność
itd.),
•
definicjęroliprzyjętąwgrupie,wktórejlubprzezktórądanarolajest
wykonywana,copowoduje,żedojednejroli(np.studenta)możnaprzyporząd-
kowaćróżnewzoryosobowe(wprzypadkustudentapochodzącenp.odwładz
uczelniigrupykolegów);dlategoteżdefinicjerolimogąbyćkomplementarne
względemsiebie,rozbieżne,anawetsprzeczne,
