Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nieużywają,majążywsząinteligencję,bardziejrówneusposobienie,są
bardziejreligijniiobyczajemająsurowsze2.
Tenwpływklimatuomawia,jakwiadomo,szczególnieszerokoMon-
tesquieu.Klimat,jegozdaniem,„zakreśliłgranicereligiichrześcijańskiej
imahometańskiej”itam,gdzieusiłowanozaszczepićwinnymkrajureli-
gięjegoklimatowiprzeciwną,niemogłasięonanigdywtymkrajuutrwa-
lić.„Rozmaitepotrzebystworzyływrozmaitychklimatachrozmaitespo-
sobyżycia,tezaśstworzyłyrozmaiterodzajepraw”3.Różnicomklimatu
należyprzypisaćistnieniemonogamiiwjednychipoligamiiwinnychkra-
jach.Poligamia(aściślejpoligynia)narzucasiętam,gdziekobietadojrze-
wabardzowcześnieiszybkoprzekwita.Wkrajach,gdziewdziękikobie-
tytrwajądłużej,uprawiasięjednożeństwo.Dlategomahometanizmmiał
powodzeniewAzji,achrześcijaństwowEuropie.Ponadtowgorących
krajachrodzisięwięcejdziewczątniżchłopców;prawa,które„pozwalają
nawięcejżonwAzjiiAfrycestojątedywpewnymzwiązkuzklimatem”.
Wzimnymklimacie,gdzie,wedługinformacjistatystycznychautora,jest
nadwyżkachłopców,kobietymogąmiećwięcejmężów.
Wpływającnapostawyludzkie,klimatwpływatakżenahierarchie
wartościinasystemnakazówizakazów.Wzimnychklimatachludziesą
bardziejkrzepcy.Topowoduje:„więcejdufnościwsamymsobie,toznaczy
więcejodwagi;więcejpoczuciawłasnejwyższości,toznaczymniejszą
żądzęzemsty;większeprzeświadczeniewłasnegobezpieczeństwa,tozna-
czywięcejszczerości,mniejpodejrzeń,chytrościipodstępów”.Niemoc,
którąpowodujegorącoiduszność,wywołujeuludziwgorącychkrajach
lękliwość–takąjakustarców.TaktoHindusisąlękliwiignuśniiztego
ichtemperamenturodzisięprzekonanie,żebezczynnośćispokójtostan
najdoskonalszy.Wbardzogorącymklimacie,ponieważomdlałośćprzeszła
inaducha:„żadnejciekawości,żadnegoszlachetnegozamysłuiżadnego
wzniosłegouczucia;skłonnościbędątamzupełniebierne;lenistwobędzie
tamszczęściem,karyiniewolęznosisięłatwiej,bolepszeto,niżwysiłek
potrzebnydokierowaniasobą”.Wkrajachpołudniowychstwierdzasię
dużąpobudliwośćerotyczną,coczynizerotykisprawęcentralną.Głos
natury–jakpiszeMontesquieu–matutakąsiłę,żezamiastprzykazańtrze-
baryglów.Tymsiętłumaczy,żeniegdzieindziejtylkowłaśnienapołudniu
powstałyharemy.Taktedy,choćMontesquieuwogóledostrzegawagę
2IbnChaldun,LesProlégome
'nes,t.I,s.177inast.,przekładfrancuski,Paris1934.
3Oduchupraw,t.I,s.325.CytujęnapodstawieprzekładuTadeuszaBoya-Żeleńskie-
go,wyd.Hoesickazr.1927.
19
