Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
Wprowadzenie
῾PωμltωVVóμLμlκlioltῶVδLκlσtηltωVdYῶVE;).BratProkopiosazGazy,Zacharias,
jestnazwany(ProkopioszGazy,ep.40):nretoremnadworzeprefektów”(śπάlχωV
ῥńtωl),awiemyteż(ep.39),żezostałdodanydonkataloguretorów”(EńδlLμóVωV
ῥηtólωVśYκltEXέYη;χolῷ).nRetoremprefektów”,abyłatonajwyraźniejzaszczytna
pozycja,zostałtakżeSergios,natomiastEusebiosiChrysermosstalisięczłonkamikole-
giumretorów(tῶVπElitddlχlilῥηtólωV).Chodzizapewneowybranych,wyselekcjo-
nowanychprawników,działającychwbiurzenamiestnika.
Zkwestiąretorów–prawnikówimówcówsądowychwiążesięinna,źródłowa.
Świadomiewpewnymtylkostopniuwykorzystujemymateriałpapirologiczny.Popierw-
szejesttotematnaodrębne,szerokozakrojonebadania,którychcelembyłobywskazanie
wszystkichpojawiającychsięwpapirusachretorówisofistów.Powstępnejkwerendzie,
któradałanamwielepoświadczeńtychterminówodnoszonychwmaterialepapirologicz-
nymdokonkretnychpostaci,okazałosię,żeznacznaichczęśćpochodzizaktprocesowych
iwwiększościsątolakonicznestwierdzeniatypu:nretorpowiedział”,nretorodpowiedział”
(wybiórczyprzeglądretorówwymienianychwpapirusachwrazzomówieniemkontekstu
procesowegopodałCrook1).Drugąkategoriąsąwykazynieznanychskądinądludzi,poja-
wiającychsięwrozmaitych(aleznównajczęściejprocesowych)okolicznościach.Dlatego
wśladzaliteraturąwybraliśmyztegomateriałutylkoniektóre,zwłaszczaspektakularne
przypadki,gdymożemypowiedziećcoświęcejożyciuiściśleretorycznej,najlepiejszkol-
nejdziałalnościokreślonegoczłowieka.Mamyjednakświadomośćpewnejlukiwnaszej
prosopografii.
NaszaksiążkaobejmujeokresodIdoVIIw.,obiejednakgraniceczasamiprzekra-
czamy.Wprzypadkupierwszejznichbogatyibardzointeresującymateriał,pochodzący
główniezdziełControversiaeiSuasoriaeSenekiStarszego,częstoniepozwalaprecyzyjnie
określić,czyosobadziałaławIw.n.e.czyjeszczewIw.p.n.e.Pozatymniektórzyretorzy
isofiści,zwłaszczakontynuatorzyszkółhellenistycznych,żyliidziałalinaprzełomieobuer.
MateriałpochodzącyzpismSenekijesttakjednorodnyispecyficzny,żeniepowinienbyć
wprosopografiirozrzuconyiwymieszanyzinnymibiogramami,dlategopostacieznane
zobutekstówSenekizostałyzestawioneoddzielniewAneksie1.
Zkoleidrugągranicęchronologiczną(koniecVIIw.)wyznaczapoczęścidrastycz-
nyspadekliczbyźródeł,stądibohaterowiebiogramówznikająnamzpolawidzenia.
Wprosopografiiznajdująsię,coprawda,nieliczneżyciorysyosóbdziałającychnieco
później,aleniezmieniatofaktu,żemamydoczynieniazwyraźnącezurąuschyłku
VIIw.Odrębnąkwestiąpozostajemerytoryczneuzasadnienietejcezury,tzn.odpowiedź
naniesłychanietrudnepytania:kiedymamydoczynieniazkresemantycznejszkoły
retoryki,zanikiemśrodowiskaretorówisofistów,acozatymidzie,jakiesąprzyczyny
tychzjawisk.
BezwątpieniapomiędzyretoramiisofistamiżyjącymiwI–IVw.niemazasadniczych
różnic.Reprezentująonitosamośrodowiskoelitmiejskich,kierującesiętymisamymi
wzorcamikulturowymi,którychsymbolicznymiczęstoprzywoływanymprzeznichsa-
mychwyznacznikiemjestnieustanneodwoływaniesiędohistoriiklasycznej,wtymprzy-
słowiowychwręczMaratonuiSalaminy.DoistotnychzmiandochodzinatomiastwVw.;
sąonewynikiem:1)chrystianizacji,2)rozrostubiurokracji,3)kryzysużyciamiejskiego.
OdtegomomentuznacznączęśćgronaretorówwchłaniaKościół.Widaćtonaprzykładzie
szkołyTroilosa,działającegowKonstantynopolunaprzełomieIViVw.:jegonajlepsi
uczniowie(Ablabios3,Silvanos2)zostalibiskupami.Bogatymateriałpochodzącyzlistów
Libaniosapokazujenatomiast,żejużwdrugiejpołowieIVw.większośćjegouczniów
wchłonąłaparatpaństwa.Postudiachretorycznychdziałalionikrótkojakomówcysądowi,
1Crook(1995),ss.58–118.
