Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Wszyscyjesteśmypracownikamizmianowymi
J
eślijesteśjednymzpracownikówzmianowych,którzymusząwstawaćwśrodkunocy,byiśćdopracy,
wracajązpracynocąlubteżnieśpiąażdorana,znasztouczuciesprzeniewierzaniasiępierwotnemupopędowi,
bynocąspać,aczuwaćwciągudnia.Jeślinawetjednaknimniejesteś,napewnopamiętaszprzypadki,gdy
walczyłeśzeswoimwewnętrznymzegarem.Prawdajesttaka,żewszyscyjesteśmypracownikamizmianowymi.
Wżyciuzdarzająsięokresy,gdyzmagamysięzchronicznymizaburzeniamisnu,auwieluznasstająsięone
nawykiem.Jeślizarwiesznoczpowoduimprezy,położyszsiępóźno,bouczyłeśsiędotestu,źleprześpisznoc,
wtrakciepodróżybędzieszmusiałpokonaćkilkastrefczasowych,będzieszczuwałnocą,opiekującsięchorym
członkiemrodzinyalbokilkarazywstanieszwnocy,bynakarmićlubprzewinąćdziecko–teżmożeszosobie
powiedzieć,żejesteśpracownikiemzmianowym.Pracanaetatwymagającadługichdojazdów,połączona
znormalnącodziennąrutyną,jestjakzatrudnienienadwiezmianyioznaczachodzeniespaćpopółnocy.Nawet
pojedynczanoczarwanazpowoduzabawymożeprzynieśćtakiesamozakłóceniezegarabiologicznegojak
podróżzjednejstrefyczasowejdoinnej–dlategonazywamytozjawiskojetlagiemspołecznym.
Nazywanienaswszystkichpracownikamizmianowymitoniejestjakiśwymysłteoretyczny.Przemawiają
zatymtwardedane.NaprzykładprofesorTillRoenneberg,naukowieczMonachium,przeprowadził50tysięcy
ankietwEuropieiStanachZjednoczonychiodkrył,żewiększośćrespondentówalboidziespaćpopółnocy,albo
wstajewcześnieiniewysypiasiędostatecznie.Ludzieponadtokładąsiędołóżkaoinnejgodziniewdni
pracująceiwweekendy.NaŚwiatowymKongresieSnu(WorldSleepCongress)w2017rokuRoenneberg
przedstawiłdane,wedługktórychokoło87%dorosłychcierpinajetlagspołecznyiwweekendykładziesięspać
przynajmniejdwiegodzinypóźniejniżzwykle.
Mniejwięcejsześćlattemumojelaboratoriumzaczęłomonitorowaćwzorzecsnuiaktywnościbliskodwustu
studentówiodkryliśmytęsamąprawidłowość,októrejmówiłRoenneberg.Jakdotądtylkojednaosobazcałej
grupychodziłaspaćcodziennieotejsamejporze,zdokładnościądopółgodziny,włączającweekendy.Byłteż
jedenstudent,któryprzynajmniejprzezdwadniwtygodniukładłsięprzedpółnocą.
Monitorujemyrównieżkobietyciężarneipracującemamyniemowląt;wzorzecsnuiczuwaniatychkobiet
takżejestnieregularnyiwgruncierzeczyprzypominasytuacjęstrażaków,którzykażdejnocyspodziewająsię
kilkakrotnejpobudki.Dlawielukobietnajtrudniejszymwymiaremmacierzyństwajestkoniecznośćczuwania
wnocyipróbydosypianiawnietypowychgodzinachdziennych.Nicdziwnego,żejedyneokresy,gdyświeżo
upieczonemamymogłysięwyspać,dotyczyłytychprzypadków,gdyotrzymywałypomocnietylkoodmężaczy
partnera,lecztakżenaprzykładodteściówlubrodziców,którzymogliprzejąćnasiebieczęśćnocnych
obowiązków.
Dlapracującychmateknajtrudniejszajestsynchronizacjacodziennegofunkcjonowaniazrytmem
okołodobowym,gdyżnaichdziennąaktywnośćmająwpływwszyscydomownicy.Zazwyczajkobietytewstają
bardzowcześnie,byprzygotowaćśniadaniedlarodziny,zająćsiędziećmi,spakowaćtornistryidrugieśniadania,
zawieźćdziecidoszkołylubprzedszkola,apotemsamejadądopracy.Pokolacjipomagająwodrabianiuzadań
domowych,uprawiajągimnastykęalbopracująwdomudopóźnejnocy.Wmiaręupływutygodniazaburzenia
ichrytmuokołodobowegostająsięcorazpoważniejsze.Gdymojacórkabyłaniemowlęciem,wpiątkiżonabyła
jużdosłowniechoraiprzezcaływeekenddochodziładosiebie.
Wszyscywiemy,jakczujesięczłowiekpociężkiejnocybezwzględunaprzyczynęniewyspania.Jesteś
śpiący,aleniemożeszzasnąć.Możedokuczaćcibrzuch,twojemięśniesąsłabe,ciężkocisięmyśliinapewno
niejesteśwnastroju,byiśćnasiłownię.Twojeciałoiumysłsązdezorientowane,zupełniejakbyjednapołowa
mózgumówiłaci,żemusiszodespać,aledrugaprzekonywała,żejestdzieńinieczasteraznasen.Możeszalbo
staraćsięprzetrwać,sięgającpokubekmocnejkawyczynapójenergetyczny,bypokonaćsenność,albojak
