Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PoufneradyrozpoczęłynatychmiasttryumfalnypochódpocałejEuropie;już
wXVIIwiekudoczekałysiępółsetkiwydańzarównowłacińskimoryginale,
jakwtłumaczeniachnajęzykinowożytne.Wnastępnychwiekachliczbaedycji
wzrosładotrzystu.Byłtowięcnajczęściejchybazagranicąwydawanyutwór
polskiegoautora3.
PopularnośćPoufnychradświadczyorozmiarachniechęciwcza-
sachreformacjiwobecszybkorozwijającegosięTowarzystwaJezuso-
wego.Wieleosóbwierzyło,żezakontenrzeczywiściepotajemnierzą-
dziświatemalborealizujetajnezadaniaimperiumhiszpańskiego.Nikt
jednaktakichrozbudowanychidalekoidącychoskarżeńnienazywał
teoriamispiskowymi.Jezuici,odpierajączarzuty,nietwierdzili,żefal-
syfikatjestmodelowymprzykłademspiskowejwizjidziejów.
Pojęcieteoriispiskowej,takjakjedzisiajrozumiemy,pojawiłosię
dopierowXXwieku.Wcześniejnieużywanorównieżokreśleńmają-
cychtosamolubbardzozbliżoneznaczenie,takichjakpolicyjnateo-
riadziejów,konspiracyjnateoriaspołeczeństwa,spiskowakoncepcja
dziejów,konspiracjonizm,spiskologia,paranojapolitycznaczystylpa-
ranoiczny.Rodzisięwięcpytanie,dlaczegoakuratwubiegłymwieku
pojawiłasiępotrzeba,abybezzasadnetwierdzeniaoistnieniuspisku
określaćzapomocąspecjalnychterminów.Jakiezmianykulturowena-
stąpiły,żewyodrębnionoinadanonazwę-awręczwielenazw-zja-
wisku,któredotychczasfunkcjonowałobezpotrzebyjegonazywania.
Wcześniejczłonkowiegruppomawianychospisekmoglisiębronić,
twierdząc,żetokłamstwo,krzywdząceoskarżeniaczybezzasadneoba-
wy,aleniemielicałegosłownikaterminów,którymdysponujemyobec-
nie.Zczegowięcwynikapowstanietakiejskomplikowanejkoncepcji
teoriispiskowejsłużącejwgruncierzeczystwierdzeniu,żejakaśidea
jestfałszywa?Cospowodowałorozwójtejswoistejnarracjionarracji
spiskowej?
Narracjaspiskowatoopowieściodomniemanejrolispiskówwży-
ciupublicznym.Metanarracjaspiskowatosądyotychprzekonaniach
iichroliwżyciuspołecznym.Narracjaspiskowaodnosisiędospisku,
ametanarracjaodnosisiędoprzekonańospisku.Metanarracjaspiskowa
3
J.Tazbir,Pokuszeniehistoryczne,OficynaWydawniczaStopka,Łomża2011,
s.227.
25
