Społeczeństwa Europy pradziejowej

Adriana Ciesielska

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-232-2342-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

214

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Ciesielska, Adriana. Społeczeństwa Europy pradziejowej. Red. . Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2011, 214 s. ISBN 978-83-232-2342-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Ciesielska, A.

T1 Społeczeństwa Europy pradziejowej

PB Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

PP Poznań

YR 2011

SN 978-83-232-2342-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 61483, author = "Ciesielska, Adriana", editor = "", title = "Społeczeństwa Europy pradziejowej", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza", year = "2011", address = "Poznań", isbn = "978-83-232-2342-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Ciesielska, Adriana

ED -

TI - Społeczeństwa Europy pradziejowej

PB - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

CY - Poznań

PY - 2011

SN - 978-83-232-2342-9

ER -

Netografia (standard APA):

Ciesielska, Adriana. Społeczeństwa Europy pradziejowej [baza danych online] Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2011 [dostęp: 14 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/spoleczenstwa-europy-pradziejowej-adriana-ciesielska-61483.

antropogeneza, archeologia, badania wykopaliskowe, paleolit i mezolit, neolit i eneolit

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-232-2342-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2011

Liczba stron:

214

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp4
1. Procedury badawcze archeologii8
1.1. Współczesne nurty teoretyczne8
1.2. Podstawowe definicje źródła archeologicznego11
1.3. Metodyka badań wykopaliskowych13
Literatura uzupełniająca17
2. Antropogeneza i początki kultury18
2.1. Najstarsze formy praludzkie18
2.2. Koncepcje ewolucji człowieka22
Literatura uzupełniająca30
3. Starsza i środkowa epoka kamienia (paleolit i mezolit)31
3.1. Zmiany klimatu i krajobrazu31
3.2. Kultury archeologiczne33
3.3. Strategie gospodarcze37
3.4. Struktura społeczna44
3.5. Sztuka i religia46
Literatura uzupełniająca57
4. Młodsza epoka kamienia (neolit i eneolit)59
4.1. Kultury archeologiczne neolitu59
4.2. Wprowadzenie rolnictwa do Europy62
4.3. Strategie gospodarcze66
4.4. Zmiany struktur osadniczych i społecznych73
4.5. Pojawienie się języka indoeuropejskiego w Europie84
4.6. Religia i sztuka86
Literatura uzupełniająca92
5. Epoka brązu94
5.1. Kultury archeologiczne95
5.2. Strategie gospodarcze97
5.3. Zmiany struktur osadniczych i społecznych103
5.4. Koncepcja europejskiego systemu gospodarczego110
5.5. Religia i sztuka115
Literatura uzupełniająca120
6. Epoka żelaza122
6.1. Kultury archeologiczne123
6.2. Strategie gospodarcze125
6.3. Zmiany struktur osadniczych i społecznych132
6.4. Kwestie etniczne w epoce brązu i epoce żelaza137
6.5. Religia i sztuka148
Literatura uzupełniająca156
7. Zarys historii archeologii159
7.1. Początki archeologii159
7.2. Archeologia na etapie przednaukowym162
7.3. Początki unaukowienia archeologii167
Literatura uzupełniająca173
8. Społeczne funkcjonowanie archeologii174
8.1. Polska archeologia przełomu XIX i XX wieku174
8.2. Powstanie archeologii niemieckiej a wiek nacjonalizmów176
8.3. Archeologia anglosaska przełomu XIX i XX wieku – w dążeniu do imperialnej syntezy178
Zakończenie183
Aneks186
Literatura199
Wykaz rycin i tabel chronologicznych214

miejscuprzyczepieniasilnychmięśniżuchwy.Równocześniezwiększyłasię

wielkośćzębów,zwłaszczatwarzowych.Uwszystkichaustralopitekówłuk

zębowymiałjednakparabolicznykształt,podobniejakuczłowiekawspół-

czesnego.

Pierwszymiprawdziwymi,bozaliczanymiprzezbadaczydorodzaju

HomoistotamiludzkimibyłyHomohabilisorazHomoerectus.NazwaHomo

habilisoznacza„człowiekzręczny”,anazwaHomoerectusoznacza„czło-

wiekwyprostowany”.NajbardziejznaneodkryciaHomohabilispochodzą

zwąwozuOlduwaiwTanzanii.Szkieletcharakteryzowałyproporcjebar-

dziejzbliżonedoludzkichniżmałpich.Zmniejszeniuuległykościnarządu

żucia,wzrosłatakżeobjętośćmózgudo750cm3.Homohabilispojawiłsię

około2,3mlnlattemu,awięcprzezjakiśczaswspółistniałnatymsamym

terenieznajmłodszymiformamiaustralopiteków.

ZtegosamegoczasupochodząformyHomoerectus,któregoszkieletpo-

zaczaszkowyznacznieróżniłsięodostatnich,bardzomasywnychaustralo-

piteków,acechyanatomiczneprzypominałycechywspółczesnegoczłowie-

ka.Osobnikidorosłemogłyosiągaćnawet180cmwzrostuprzyokoło70kg

masyciała,byływięcwysokieiraczejsmukłe,swojąsylwetkąmogłyprzy-

pominaćdzisiejszychmieszkańcówwschodniejAfryki.

HomoerectusbyłpierwszymgatunkiemHomo,któryopuściłAfrykę.Je-

goszczątki,różniedatowane,znanesązEuropyiAzji.WAzjiHomoerectus

pojawiłsięokoło1,8-1,5mlnlattemu.Najbardziejznaneodkryciaazjatyc-

kiepochodziłyzwyspyJawy:stanowiskoSangiran,Trinil,Ngandongoraz

zChin:CzoukotienkołoPekinuiLantian.ObecnośćHomoerectuswEuropie

pomiędzy1,3mlna500tys.lattemupotwierdzająodkrycianastanowis-

kach:PetralonawGrecji,AtapuercawHiszpanii,VertesszőllesnaWę-

grzech,BilzingslebeniMauerwNiemczech.

TylkowEuropierozwinąłsięnastępnygatunekpraludzki:Homosapiens

neanderthalensis(nazwapochodziodmiejscapierwszegoodkryciaz1857

roku-zdolinyrzekiNeanderkołoDüsseldorfuwNiemczech,pierwotnie

odkrycietouznanozaschorowanegodezerterazczasówwojennapoleoń-

skich,potemzastarcazartretyzmeminiepoświeconomunależytejuwagi).

KolejneodkryciapochodzązterenuGibraltaru,zHiszpanii,Francji,Nie-

miec,atakżezCzechiSłowacji,WłochorazkrajówbyłejJugosławii.

Napodstawiedotychczasowychodkryćwyróżniasiędwieformyroz-

wojoweneandertalczyka.Pierwsząokreślasięjako„wczesną”idatujena

okresmiędzylodowcowyRiss-Würm(przed150tys.lat),adrugąjako

„schyłkową”lub„klasyczną”idatujenaokresostatniegozlodowacenia

Würm(przed80tys.lat).Neandertalczykcharakteryzowałsiędośćdużą

objętościąmózgu(do1450cm3),lekkozaokrąglonąpotylicąorazżuchwą

bezcharakterystycznejdlaczłowiekawspółczesnegobródki.Późniejsze,tak

zwaneklasyczneformyneandertalczykamiałyjużcharakterystycznewy-

Społeczeństwa Europy pradziejowej

Pradzieje (zwane też prahistorią) Europy są okresem trwającym najdłużej w historii tego kontynentu. Najogólniej definiuje się pradzieje jako okres od momentu pojawienia się najstarszych form praludzkich do momentu pojawienia się pisma. Za dolną granicę pradziejów można umownie przyjąć 1,2 min lat temu, kiedy to do Europy Południowej przywędrował Homo erectus. Daty kończącej pradzieje również nie można wskazać precyzyjnie. Najstarsze zabytki pisane w południowej Europie datowane są już na około 3000 rok p.n.e., podczas gdy pismo w Europie Centralnej i Północnej pojawiło się dopiero w IX i X wieku n.e. Tak szeroko rozumiane pradzieje nie są domeną historii, ale odrębnej dyscypliny, zwanej archeologią. Archeologia jest dziedziną wiedzy łączącą w sobie cechy nauk humanistycznych i nauk ścisłych. Jest nauką humanistyczną z tego względu, że jej przedmiotem badań jest przeszłość człowieka i społeczeństw ludzkich. Jednocześnie, w pewnym sensie jest nauką ścisłą, ponieważ opiera się na metodach badawczych zapożyczonych z geologii, fizyki, chemii i biologii. Ze starszej literatury naukowej znane są trzy pojęcia określające naukę zajmującą się pradziejami, są to, obok archeologii, także prehistoria i prahistoria. Zawiłości terminologiczne wynikają z faktu, że bardzo długo uważano archeologię za naukę pomocniczą historii, koncentrującą się tylko na pozyskiwaniu i opracowywaniu źródeł materialnych. W początkach XX wieku w Europie powołano do życia prehistorię, zamienioną następnie na prahistorię, jako odrębną dyscyplinę wiedzy, równorzędną historii, ale zajmującą się wyłącznie okresem pradziejowym. W tym samym czasie w krajach anglosaskich używano terminu „archeologia" na określenie nauki równorzędnej historii, zajmującej się okresem pradziejowym. Obecnie zanika w nauce stosowanie pojęć „prehistoria" i „prahistoria" na rzecz jednego określenia: archeologia. W obrębie archeologii ze względu na różne kryteria można wyróżnić wiele kierunków. Ze względu na stosowane metody badań mówimy o archeologii podwodnej, archeologii lotniczej, archeologii eksperymentalnej, etnoarcheologii etc. Biorąc pod uwagę kryterium czasowe wyróżniamy archeologię pradziejową, średniowieczną i nowożytną (zwaną niekiedy archeologią historyczną). Ze względu na terytorium, jakim zajmuje się archeolog wyodrębniamy archeologię klasyczną (śródziemnomorską), archeologię zachodnio-, północno-, środkowo- i wschodnioeuropejską, archeologię poszczególnych narodów, regionów, miast etc. Uwzględniając kryterium przedmiotu badań, mówimy o archeologii osadnictwa, cmentarzysk (zwanej też archeologią śmierci), miast, archeologii prawnej, rzemiosła, metalurgii, przemysłu, handlu, pól bitewnych (zwanej też archeologią wojenną) etc. Z przytoczonych podziałów wynika jednoznacznie, że zainteresowania archeologów wielokrotnie zazębiają się z zainteresowaniami przedstawicieli innych dyscyplin, przede wszystkim historii i antropologii kulturowej. Nas w dalszej części podręcznika interesować będzie wyłącznie archeologia pradziejowa. Od początku XX wieku archeologia stanowi odrębny kierunek uniwersytecki. Na kierunkach pokrewnych, przede wszystkim na historii, ale także na etnologii i antropologii kulturowej oraz na ochronie dóbr kultury, wykładany jest przedmiot o nazwie „pradzieje Europy" lub „kultury pradziejowe". Przedmiot ten jest obowiązkowy, ale nauczany w niewielkiej liczbie godzin. Najczęściej jest to 30 godzin wykładu lub 30 godzin ćwiczeń w jednym tylko semestrze, odbywanych na pierwszym roku studiów. Nauczanie pradziejów Europy ma swoją specyfikę. Jest to raczej popularyzacja rezultatów badań archeologicznych niż wyczerpujący wykład. Skrypt ten, w moim zamierzeniu, stanowi przedstawienie rozwoju społeczeństw Europy pradziejowej uwzględniające wymogi stawiane przede wszystkim przez studia historyczne. Na kierunku „historia" pięcioletni program studiów podzielony jest na część ogólną, trwającą przez pierwsze trzy lata i kończącą się licencjatem, polegającą na zapoznaniu studenta z historią powszechną: polityczną, gospodarczą i społeczną, w układzie chronologicznym. Dwa kolejne lata studiów, kończące się magisterium, poświęcone są już wybranej przez studenta specjalizacji. Zajęcia „pradzieje Europy" rozpoczynają przekaz dziejów w układzie chronologicznym. Z tego powodu sądzę, że zamierzeniem prowadzącego powinno być zapoznanie studentów z pradziejami postrzeganymi na sposób „historyczny" -jako układu następujących po sobie procesów i wydarzeń powiązanych ze sobą i warunkujących się wzajemnie. Jest to postrzeganie pradziejów jako fragmentu historii powszechnej. To założenie właśnie leży u podstaw niniejszego skryptu.

Autor: Adriana Ciesielska

Brak wyników

Społeczeństwa Europy pradziejowej

Treść książki

Społeczeństwa Europy pradziejowej