Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Społeczeństwoobywatelskie–aktualneiprzyszłewyzwania
1.8.WIZJEOBYWATELSTWAEUROPEJSKIEGO
WedługJ.Habermasaistniejądwiewizjeobywatelstwa69,alewwarunkachinte-
gracjiobywatelstwoniemożeograniczaćsiędowspólnychwartościkulturowych,
alewinnoopieraćsięnawspólnieuznanychprocedurachustanawianiaprawaispra-
wowaniawładzy.Zbędnejestodwoływaniesiędowspólnycheuropejskichkorzeni,
stwem,mającąswójwymiarpsychologicznyisocjologiczny.Wliteraturzezwyklepodkreślasię,że
obywatelstwototrwałylubwzględnietrwały,zarównowaspekcieczasowym,jakiprzestrzennym,
węzełprawnyłączącyjednostkę(osobęfizyczną)zpaństwem.Zob.J.Jagielski,Obywatelstwopol-
skie:zagadnieniapodstawowe,WydawnictwoPrawnicze,Warszawa1998,s.16-17;Z.Sokolewicz,
Obywatelstwoanarodowość.UwagiwzwiązkizustanowieniemobywatelstwaUniiEuropejskiej,
nStudiaEuropejskie”1997,nr1,s.13-35;J.Trzciński,ObywatelstwowEuropie.Zdziejówideiiin-
stytucji,WydawnictwoNaukoweScholar,Warszawa2006,szczególnies.181-236;tenże,Obywatel-
stwowEuropie.Ideaijejwyrazformalnywperspektywiehistorycznej,nStudiaEuropejskie”2002,
nr2,s.45-67;M.Wyrzykowski,Obywatelibiurokracja(w:)Prawaczłowiekawspołeczeństwie
obywatelskim,HelsińskaFundacjaPrawCzłowieka,Warszawa1993,s.52;M.Magoska,Obywatel
wprocesiezmian,KsięgarniaAkademicka,Kraków2001,s.38in.;M.Smoktunowicz,Statusadmi-
nistracyjno-prawnyobywatela(w:)Systemprawaadministracyjnego,Ossolineum,Wrocław1980,
t.IV,s.7in.;Wielkaencyklopediaprawa,red.E.Smoktunowicz,WydawnictwoPrawoiPraktyka
Gospodarcza,Białystok-Warszawa2000,s.541.Wmyślisocjologicznej,główniepodwpływem
T.H.Marshallapodkreślasię,iżobywatelstwokształtujepublicznoprawnystatusosobyfizycznej,
zakresjejprawiobowiązków.Zob.T.H.Marshall,Class,CitizenshipandSocialDevelopment,
London1963.ZdaniemT.H.Marshalla,istniejątrzywymiaryobywatelstwa:cywilny,polityczny
ispołeczny.Obywatelstwowznaczeniucywilnymtoprawaobywatelskie(civilrights),awzasa-
dziewolnościobywatelskie,właściweiprzynależnewszystkimosobomfizycznymwchodzącym
wskładokreślonegospołeczeństwa,pojmowanegojakowielkagrupaspołecznatworzącapaństwo,
zaskarżalneprzedsądeminiepodlegającearbitralnejodmowiezestronypaństwaanijakichkol-
wiekinnychpodmiotów.Wymiarspołecznyobywatelstwatogwarancjesocjalne,prawodoodpo-
wiedniegopoziomużycia,ochronyzdrowia,możliwościkształceniasię,korzystaniazeświadczeń
społecznych,dorobkukulturalnego.Wdoktryniekonstatujesięstałerozszerzaniezakresupojęcia
nobywatelstwo”,będąceefektemmodernizacjispołeczeństwa,różnicowaniastrukturalnego,czego
efektemjestpowstawanienowychinstytucjiiprzekształcaniesiędotychczasowychprostychstruk-
turspołecznychwzłożone.Zob.T.Parsons,TheSystemofModernSocieties,NewYork1971.Zob.
takżeR.Holton,B.S.Turner,ParsonsandModernity,Routledge&KeganPau,London1986.
69PierwsząznichwywodziłzliberalnejtradycjiprawanaturalnegoJohnaLocke’a,gdzieprzyna-
leżnośćobywatelaopartajestnaregulacjachprawnych,określonesąswobodyiwolności,którepo-
winnybyćzapewnioneprzezwładze,apodstawowąwartościąjestżycieprywatne,którepaństwoma
zabezpieczać.DrugąwiązałztradycjąklasycznąimyśląArystotelesa.Wedługtejkoncepcji,obywatel
jestpodmiotemkształtującymwolępolitycznąwspólnoty,ajegoprzynależnośćdopaństwaoparta
jestozbiorowekształtowaniewspólnotywpłaszczyźnieetyczno-kulturowej.Wtymprzypadkuzbio-
rowośćpolitycznatworzynowąjakość,któraokreślajednostkępoprzezmożliwośćuczestniczenia
wzbiorowymsamostanowieniu.J.Habermas,Obywatelstwoatożsamośćnarodowa,s.12-6.J.Ha-
bermasodwołujesięprzytejokazjidokoncepcjiCharlesaTaylora,któryzauważał,żebycieobywate-
lemwmodeluliberalnympoleganaochronieprawjednostekirównymtraktowaniu,atakżenaposia-
daniurzeczywistegowpływunapodejmowaniedecyzji.Wmodeluklasycznym(arystotelesowskim)
samouczestniczeniewzarządzaniujestistotąwolności.Zob.Ch.Taylor,TheLiberan-Communitarian
Debate(w:)LiberalismandtheMoralLife,CambridgeUniversityPress,Cambridge1989,s.178in.
38
