Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52|spóromiędzywojennąkulturępolsko-żydowską
niem.RedaktorWOpinii”niewątpiwwewnętrznyzwiązekautora
PanaTadeuszazŻydami,poetasambowiemdajenatodowody,
uważałsięprzecieżzaorędownikapolskichŻ
ydów:WNiczatem
dziwnego,żepomiędzytwórczościąMickiewiczaaŻydamizawią-
załsięgłębokikontaktduchowy,żeŻ
ydpolskiwidziiczujewMic-
kiewiczuorędownikaswojejsprawy,żewłaśniewtymwileńskim
nauczycieluodnalazłpatronaswejidei,zaktórącierpiałipłonął
nastosieprzeztysiącelatnarodowejnocy”45.
AzatemnieMieczysławBraunwidziałpierwszywMickiewiczu
prekursorasyjonizmu,wcześniejszeokazująsięenuncjacjeBrand-
staettera.Mówimytujednakosyjonizmieduchowym.Całanarra-
cja,którawyraźniestajesiępodstawądobudowaniawłasnejtoż-
samości–byciasobą,prowadziostateczniedozastanowienia
sięnadkwestiąpomnikadlawieszcza.Bojeśliwieszczjestducho-
wonasz,toipomnikpowinienmiećtakieWrysyduchowości”,
którewskazywałyby,dokąddążyduchwielkiegopoety(przynaj-
mniejtakąperspektywętworzyBrandstaetter).Jurykonkursuna
projektpomnikaAdamaMickiewicza(rozpisanegow1931roku)
17marca1932rokupodjęłodecyzję,żewykonago,jaktopodaje
zresztątakżeBrandstaetter,HenrykKuna,artystapochodzenia
żydowskiego.
DlaautoraDrogipodgóręwybórbyłtrafny,bojegozdaniem
tylkoŻydmógłzrozumiećprorockirystejpostaci,tylkozakorze-
nieniewtradycjibiblijnejpozwoliłobyartyścieuchwycićtennie-
wyrażalnywymiarWtwarzy”Mickiewicza46,którabędziepunktem
odniesieniadlabudowaniapamięcizbiorowej:WDałnam[H.Kuna
–przyp.D.K.S.]Mickiewiczatakiego,jakimbyłwrzeczywistości,
wpełnympatosieiproroczejpowadze,wzgroziemajestatu:uchwa-
liłnamchwilę,gdyprorokpatrzywprzyszłość”47.
Spóropomnik(wybórartystypochodzeniażydowskiegonajego
twórcęwywołałostrykonfliktnałamachprasy)dotyczyłtakżeza-
kresurozumieniaznaczeniazaimkanasz.Boczyspołeczeństwo
wileńskiejestwstaniezrozumiećjedyniewłaściwą,żydowską,
prorockąwizjętejpostaci?WkoncepcjiautoraMoszkopolisspołe-
czeństwoniejestdotegozdolne.Dlaczego?Brandstaetterodpo-
wiada:W[…]nigdyniezrozumiałoMickiewicza.Boznałogotylko
zinterpretacjiKallenbachaiTarnowskiego,winterpretacjifałszy-
