Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
krzywdzićofiar,ajednocześnieobawialisię,żesprawcymogąrównieżimwyrządzićkrzywdę.Wszelako
wrzeczywistościsprawynieprzedstawiałysięażtakprosto.Wielezależałoodstosunkówposzczególnychpaństw
europejskichzNiemcamiiŻydami.Wzależnościodichcharakteruproceszagładymógłprzybraćtakilubinny
kierunek.Niemałozależałoteżodosobowościpojedynczegoczłowieka,zwłaszczajeślibyłonpostaciąniezwykłąbądź
obdarzonąwyjątkowąsiłącharakteru.Zdarzałosię,żeświadkowiestawalisięsprawcami.Wpewnychokolicznościach
wykorzystywalitragedięŻydówdlawłasnychkorzyści,alebyliitacy,którzyudzielalipomocyprześladowanym.
Odczasudoczasupojawiałsięposłaniecirozpowszechniałwiadomości.
Pozaobszarem,naktórymodbywałasięzagłada,działaławażnagrupaodbierającawezwaniaoratunek–byli
toŻydziamerykańscy,brytyjscyorazmieszkającywPalestynie.Przywódcyżydowscywtychkrajachniebyli
obojętni,wżadnymwypadku
samisiebie
nieuważalizaświadków.Sądzilijednak,żesąbezradni,itodotegostopnia,
żestalisięfaktyczniebezsilni.Rządompaństwsprzymierzonych,doktórychzwracalisięŻydziamerykańscy
ibrytyjscy,niebrakowałosiły,aleniezamierzałypodejmowaćszczególnychstarańwobronieofiar.Krajeneutralne
nakontynencieeuropejskimzdecydowałysięnapolitykębrakuzaangażowania,byniezostaćposądzonym
oopowiadaniesiępoktórejśzestron.Takiesamoograniczającesięstanowiskoprowadziłodopowstrzymywaniasię
odczynnegoudziałutakżewsprawachŻydów.ZkoleiKościołom,otwartymnaogółludzi,ztrudnościąprzychodziło
wyciąganierąkwewszystkichkierunkach.Byłatoszczególnieciężkasytuacjadlapapieża,któregopowojnie
nazywanoniekiedy„pierwszymwśródświadków”.Zarazemkler,zarównokatolicki,jakiprotestancki,byłpodzielony
podwzględemnarodowymorazpodwzględemusposobienia,podobniejakwiększośćEuropejczyków.Wniniejszej
pracysprawcy,ofiaryiświadkowiezostanąpotraktowaniosobno.Książkaskładasięzdwudziestuczterechrozdziałów,
oddzielnieomawiającychposzczególnekategoriedanejgrupy.Każdyrozdziałstanowiodrębnącałość,można
jezatemczytaćwdowolnejliczbieikolejności.Niestarałemsięomawiaćwszystkiegoiwszystkich.Jesttoraczejzbiór
zwięzłychopisówiminibiografiiosóbzarównoznanych,jakinieznanych,którewtakiczyinnysposóbstałysię
uczestnikamitejhistorii.
Badaniaipracanadtąksiążkązajęłymiwielelat.Trwałybyowieledłużej,gdybyodpoczątkuniepomógłmimój
przyjacielikolegaAlanWertheimer,dyrektorInstytutuNaukPolitycznychnaUniwersytecieVermont.Dziękijego
staraniomuzyskałemstypendiumFundacjiJohnaM.Olina,którepozwoliłomipokryćwydatkinamateriały,podróże,
aprzedewszystkimdałomiwolnyczas.Fundacjacierpliwieczekała,gdyprzerywałempracę,powiększałemjej
objętośćizakres.JestemgłębokowdzięcznyzaokazanąmipomocJohnowiG.Jewettowi,rektorowiCollegeofArts
andSciences,któryułatwiłmipracę,przyznającwodpowiednimczasieurlopnaukowy.Czujęsięwreszcie
zobowiązanywobecarchiwistówibibliotekarzyztrzechkontynentówzanieocenionąpomoc.Gdybynieichwysiłki,
rozproszoneźródłaniezostałybyodnalezione,azarównonazwiska,jakiwydarzeniapozostałybynieznane.
