Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2
SYSTEMY–MYŚLENIESYSTEMOWE
Widziećlasipojedynczedrzewo.
PeterSenge
2.1.SYSTEMY,ICHRODZAJEIWŁAŚCIWOŚCI
Dlaprakseologiiszersząteoriąjestogólnateoriasystemów.Stądteżniesposóbzrozu-
miećistotyiuwarunkowańsprawnościdziałańiwspółdziałań(działańzespołowych)bez
zrozumieniasystemowegopostrzeganiaświata(systemowegoujmowaniazjawisk)ibezmy-
śleniasystemowego.Kluczowejesttupojęciesystemu.Słowotopochodziodgreckiego
czasownikasunistanaioznaczającegopierwotnie„powodować,bycośstałorazem”.Źródło-
słówtensugeruje,żestrukturasystemuodzwierciedlajakośćpercepcji,poprzezktórąobser-
watorpowoduje,żesystemutrzymujesięwcałości.
Systemamiokreślamywyodrębnionezrzeczywistościbytyskładającesięzelementów
(części-waspekcieichliczbylubgatunków)irelacjizachodzącychpomiędzynimi.Zatem,
żebyzrozumiećzachowaniesystemów,musimyznaćnietylkojegoczęści,aletakżerelacje
zachodzącemiędzynimi.Senspowiedzenia,że„całośćtocoświęcejniżsumaczęściskłada-
jącejsięnatęcałość”,przypisywanegoArystotelesowi,poleganatym,żecechwspólnych
częściirelacji(cechykonstytutywnej)nieudasięwyjaśnićnapodstawiecechczęścirozpa-
trywanychoddzielnie(cechyaddytywnej).Cechazespołuporównanadocechelementów
jawisięwięcjako„nowa”(synergia)lub„wyłaniającasię”(emergencja)(vonBertalanfy,
1984,s.86).
Elementyicałośćstanowiądwapoziomyróżniącesięstopniemuogólnienia.Efektsyste-
mowyokreślanyjakoemergent(łac.emergare–wydobywaćsię,wychodzićnajaw)poja-
wiasięprzyprzejściuodpoziomuelementówdoinnego,wyższegopoziomucałości.Jesttym
bardziejzaskakujący,imwyższajestzłożonośćcałości(ludzie,pieniądze,struktury,proce-
dury,prawo-mogąutworzyćpodmiotgospodarczyczyklubsportowy).Najbardziejzaska-
kująceefektysystemowewyłaniająsięprzyracjonalnymsplociepotencjałutkwiącego
wludziachzmożliwościamiwspółczesnejtechnologii(Morawski,2005,s.157).Zkoleiefekt
nowy-synergiczny,wnoszącydosystemuwartośćdodaną,innąniżwynikałabyzprostego
dodaniawartościposzczególnychelementówsystemu,jestwynikiemsprzężeńzwrotnych
zachodzącychpomiędzyelementamisystemu.
Systembędzieturozumianyjakoodpowiedniozłożonyzbiórlubukładobiektówtak
powiązanychlubzrelatywizowanych,żetworząjednośćlubcałośćiprzeztowykazująnowe
właściwości.
Systemy,uwzględniającróżnekryteria,możnapodzielićm.in.na:
-realneikonceptualne(konstruktysymboliczne,wtymabstrakcyjne);
-prosteizłożone;
-dużeimałe;
