Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SYSTEMY-MYŚLENIESYSTEMOWE
określićwyrażeniem:„światjakowielkaorganizacja”(vonBertalanfy,1984,s.25).Istotne
jestokreślenienaturysystemów,czyliontologiisystemów,amianowicietego,conależy
rozumiećprzezsystem,itego,jaksystemysąokreślanenaróżnychpoziomachświataobser-
wacji.Systemamimożnaopisaćbytyrealnejakosystemyrealne(komórka,atom,zwierzę,
organizacja,galaktyka),tj.bytypostrzeganelubwydedukowanenapodstawieobserwacji
iistniejąceniezależnieodobserwatora.Zdrugiejstronymamydoczynieniazsystemami
konceptualnymi,takimijaklogika,matematyka(leczrównieżmuzyka),któresązasadniczo
konstruktamisymbolicznymiwrazzsystemamiwyabstrahowanymi(nauka)jakopodklasą
owychsystemów,tj.systemówkonceptualnych,odpowiadającychrzeczywistości.Rozróżnienia
międzyobiektamiisystemamirealnymi,danymizobserwacjiorazkonstruktamiisystemami
konceptualnyminiemożnadokonaćwsposóbzdroworozsądkowy.Prowadzitowefekciedo
epistemologiisystemówidozmianypodejściaepistemologicznego.Wporównaniuzpro-
cedurąanalitycznąnaukiklasycznej,zrozkłademnaelementyskładoweorazjednokierun-
kowąliniowąprzyczynowościąjakogłównąkategorią,badaniezorganizowanychcałości
owieluzmiennychwymaganowychkategorii:interakcji,transakcji,organizacji,teleologii
(teoriaporządkucelowego)itd.Stwarzatowieleproblemówdorozwiązaniadlaepistemo-
logiiorazprzynosiwielemodeliitechnikmatematycznych.Ponadtopercepcjaniejestodbi-
ciem„rzeczywistychrzeczy”(jakikolwiekbyłbyichstatusmetafzyczny),awiedzaniejest
prostymprzybliżeniemdo„prawdy”czy„rzeczywistości”.Jesttointerakcjamiędzyznającym
iznanym,którazależyodmnóstwaczynnikównaturybiologicznej,psychologicznej,kultu-
rowej,lingwistycznejitd.Samafzykagłosi,żeniemaskończonychbytówwrodzajuciałek
czyfalistniejącychniezależnieodobserwatora.Prowadzitodoflozofiperspektywicznej,
dlaktórejfzyka-nawetgdysięwpełnidoceniaosiągnięcianajejpoluiwpowiązaniu
zinnymidziedzinami-niemamonopolunabyciedrogądopoznania.
Wprzeciwieństwiedoredukcjonizmuiteoriigłoszących,żerzeczywistośćjest„niczym
prócz”(mnogościcząstekfzycznych,genów,odruchów,popędówczyjeszczeczegośinnego),
wteoriisystemówwidzisięnaukęjakojednązperspektyw,jakąstworzyłczłowiekzeswoimi
biologicznymi,kulturowymiilingwistycznymipredyspozycjamiiwięzami,abyradzićsobie
zWszechświatem,wktóryzostał„wrzucony”,lubraczejdoktóregosiędostosowałdzięki
ewolucjiihistorii(vonBertalanfy,1984,s.27).
Trzeciaczęśćflozofisystemówdotyczyrelacjiczłowiekaiświata,czylitego,coflozofowie
nazywająwartościami.Jeślirzeczywistośćskładasięzhierarchiczniezorganizowanychcało-
ści,toobrazczłowiekabędzieróżniłsięodtego,któryistniejewświeciefzycznychcząstek,
rządzonymprzezzdarzenialosowejakowostatecznejijedynie„prawdziwej”rzeczywistości.
Czymśbardzo„rzeczywistym”jestraczejświatsymboli,wartościbytówspołecznychikultur,
ajegoosadzeniewkosmicznymporządkuhierarchiimożeprzezwyciężyćprzeciwieństwo
między„dwiema”kulturamiSnowa:naukamiścisłymiidyscyplinamihumanistycznymi,między
technikąihistorią,naukamiprzyrodniczymiispołecznymi,czyjakjeszczesformułujemytę
antytezę(vonBertalanfy,1984,s.27).Tymhumanistycznymnastawieniemogólnateoria
systemów,takjakrozumiejąvonBertalanfy,różnisięodtezgłoszonychprzeznieanali-
tycznienastawionychteoretykówsystemówposługującysięwyłącznieterminamizaczerp-
niętymizmatematyki,teoriisprzężeniazwrotnegoitechniki,acobudziobawę,żeteoria
systemówjestostatecznymkrokiemwkierunkumechanizacjiidewaluacjiczłowiekaoraz
wkierunkuspołeczeństwatechnokratycznego.Rozumiejącpotrzebę,anawetkonieczność
czerpaniazmatematyki,zarównojakonaukiczystej,jakistosowanej,autorniesądził,bymożna
30
