Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
szymregularnymniezależnymczasopismembyłwydawanyprzezNiezależnąOficynę
Wydawniczą„Zapis”,któryukazywałsięodstycznia1977rokuimiałprofilliteracki.
Wydawnictwadrugiegoobieguprzeżyłyswójpełnyrozkwitposierpniu1980roku,kie-
dytopojawiłasiędrugapotężnaorganizacjasprawcza,amianowicieNSZZ„Solidar-
ność”,podktórejskrzydłamipowstałaogromnaliczbaczasopism–niemalkażdywięk-
szyzakładpracymógłposzczycićsięwłasnągazetą.Byłtoteżczas,kiedyczęśćwy-
dawnictwdrugiegoobieguzwiązanychzNSZZ„Solidarność”stałasięwydawnictwami
oficjalnymi,byłaonaprzecieżzwiązkiemlegalniezarejestrowanym.Okrestenzakoń-
czyłowprowadzeniestanuwojennego13grudnia1981rokuidelegalizacja„Solidarno-
ści”,wydawnictwateznowumusiałyzejśćdopodziemia.Drugipodobnymomentto
połowa1989dokońca1990roku,kiedy„Solidarność”działałalegalnieiwydawane
przezniąpublikacjeniebyłydefactodrukamipodziemnymi.Ztakiegostanurzeczy
wynikajądalszeproblemyzopisemwydawnictwdrugiegoobieguiichklasyfikacją.
PowstaniedrugiegoobieguwPolscebyłoodpowiedziąnaoczekiwaniaspołeczne
dotycząceinformacjiiswobodnegodostępudokażdegotypuliteratury.Przedewszyst-
kimchodziłoomożliwośćwyrażaniawłasnychpoglądów,innychniżtegłoszoneofi-
cjalnie,poznanieniezafałszowanejhistoriinajnowszej,aletakżeoliteraturępopularną
(np.przedwojennepowieści,którebyłyzakazane,ponieważzawierałyczęstoakcenty
antykomunistyczne),sensacyjnąlubteżerotyczną17,stądteżwdrugimobiegupojawiają
sięautorzytacyjaknaprzykładF.ForsythczyA.McLean.Równieżwniektórychutwo-
rachB.Hrabaladrukowanychwdrugimobieguniemożnadopatrzyćsięniczegoniecen-
zuralnego,aledotego,byzakazaćpublikacji,wystarczyłfakt,żejegonazwiskobyłona
indeksiewCzechosłowacji.S.Siekierski,analizującwydawnictwadrugiegoobiegu,
określiłprocentowoichcharakter:40%literaturaspołeczno-polityczna,20%literatura
piękna,10%literaturahistoryczna,6%literaturaspołeczno-religijnaireligijna18.Zanali-
zytejwynika,żewydawnictwanieoficjalneodpowiadałyprzedewszystkimnaspołeczną
potrzebęnieskrępowanegogłoszeniapoglądówpolitycznychodmiennychodoficjalnych
iinformowaniaoaktualnychproblemachkraju.Interesującajestrównieżliczbaokreśla-
jącailośćwydawanejliteraturypięknej–świadczyonaotym,żepomimotrudności
technicznych,zjakimiborykałsiędrugiobieg,nielekceważonoogromnegozapotrzebo-
waniaszerokichkręgówodbiorcównanieocenzurowanąliteraturę.
Należyjeszczewspomniećodośćspecyficznychpublikacjachdrugoobiegowych.
Kryterium,jakieprzyjęłamzaJ.BrzeskimiA.Rolińskim,definiującdrugiobieg,
amianowicie,żesątowydawnictwaniekontrolowaneprzezcenzurę,powoduje,że
wkategoriidrugiegoobiegumieszcząsięrównieżpublikacjezwiązanezgrupami
szczególnegorodzajujaknaprzykładruchempunkówczyteżruchemgejowskim.
WydawnictwategorodzajumożnatakżeznaleźćwzbiorachBibliotekiJagiellońskiej,
jakożespełniająonewyżejwymienionekryterium,choćniewielemająwspólnego
zdrugimobiegiemocharakterzepolitycznym,którykojarzysięgłówniezopozycją
polityczną.Ponadtozawydawnictwadrugiegoobieguuznaćnależytakże,zaliczane
przezJ.KamińskąiW.Pileckiego19dokategoriiliteraturyjarmarcznej,wszelkiego
17Por.S.Siekierski,Drugiobieg,uwagioprzyczynachpowstaniaispołecznychfunkcjach,w:red.
J.Kostecki,A.Brodzka,op.cit.
18Ibidem,s.285.
19J.Kamińska,op.cit.W.Pilecki,op.cit.
