Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanMikołajWolski
atakżeopisyhistorycznetegorodzajuspraw.OsądzenieEleuteriuszazPaflagonii,
KonstantynaChryzomallosa,dwóchbiskupówkapadockich,prezbiteraposługu-
jącegowBukowiku,hierodiakonaSymeona,grupymnichówatoskichz1344r.,
hieromnichaNifonaiTeodozjuszaFudulisaukazująewolucjęrozumieniapojęcia
herezji(mesalianizmu,bogomilstwa)naprzestrzeniponadczterystulat,sposobu
jegoużyciaorazśrodkówzaradczychpodejmowanychprzezodpowiedniewładze.
DotejgrupyzaliczamteżopowieściAnnyKomnenyorazJerzegoTornikesa.Bi-
zantyńskahistoryczkapotwierdzarzetelnośćprzekazuEutymiuszaZygabenosa
oskazaniuBazylegoorazwnarracyjnysposóbukazujeznaczenieprześladowań
heretykówwprocesiesprawowaniawładzy.NiezmiernieintrygującyjestlistJe-
rzegoTornikesazXIIw.Naświetlaonfrakcyjnykontekstoskarżeńbogomilskich
wysuwanychprzezgrupyrywalizująceogodnościkościelne.Równieżinneświa-
dectwawymienionewyżej,takiejaknp.wyrokwsprawiebiskupówkapadockich
czyhieromnichaNikona,mogąbyćuznanezaprzykładyinstrumentalnegowyko-
rzystywaniazarzutuherezji.KomentarzTeodoraBalsamonadoorzeczeniasyno-
duobradującegopodprzewodnictwempatriarchyMichałaKurkuasapotwierdza
surowość,zjakątraktowanoheretykówwokresieśredniobizantyńskim,atakże
podnosikwestięroliKościołaipaństwawrozprawiezodstępcamiodwiary(po-
dobneuwagiznajdziemyrównieżwliściepatriarchyTeofilaktadocaraPiotra).
WokresieodpoczątkuXIViprzezpierwsząpołowęXVw.ruchbogomil-
skiwźródłachortodoksyjnychjawisięzjednejstronyjakoherezjamonastyczna
-wtymprzypadkuuczeni,tacyjaknp.AntonioRigo,rozpatrujągowkontekście
rozwojuhezychazmujakonowegoprąduwduchowości14,azdrugiejstronyjako
wyznaniewspólnotwiejskichoddalonychniecoodgłównychcentrówżyciareli-
gijnego
15.Instruktywnyprzykładnbogomilstwaludowego”dajezapisprocesupre-
zbiteraGariana.Przebiegsprawypokazujeistotnąsłabośćwładzkościelnych:pro-
cesdotyczywyłączniekapłana,którymiałsprawowaćposługęwbogomilskiej
wsi.Przedmiotembadaniapozostajewyłączniekapłan,apodstawąoczyszczenia
zzarzutówjestszybkaucieczkazowładniętejherezjąmiejscowości.SamBukowik
egzystujewspokojupozaKościołemjeszczejakiśczas.PoGarianieposługiwał
wniminnykapłan,awkolejnychlatach(1330)innydokumentdonosiłobezboż-
nikachztejmiejscowości.KolejnąsłabościąinstytucjiKościołaujawnionąprzez
dokument,araczejseriędokumentów(mamtunamyślirównieżwłączonedo
14A.Rigo,Monaciesicastiemonacibogomili.LeaccusediMessalianismoeBogomilismorivolteagli
esicastiedilproblemadeirapportitraEsicasmoeBogomilismo,Firenze1989;J.M.Wolski,Autoproscoptae,
BogomilsandMessaliansinthe14thCenturyBulgaria,nStudiaCeranea”4,2014,s.233-241.
15A.Rigo,Gliultimigiornideldualismobizantino?Unnuovotestoineditoealcunequestionicon-
nese,[w:]OrthodoxyandheresyinByzantium.TedefnitionandthenotionofOrthodoxyandsomeother
studiesontheheresiesandthenon-Christianreligions,eds.A.Rigo,P
.Ermilov,Roma2010,s.99-100.
18
