Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
17
chcesiętenprocesprogramowozminimalizować,wydajesięnieuniknione.
Problememjeststopieńjegozaawansowania,czylioswajaniadokonanej
naŻydachzbrodni,i–napierwszymmiejscu–jegozakres.Owaneutrali-
zacjaprowadzićmożedozatarciaswoistościzjawiska,dotraktowaniago
wtensposób,jakbybyłojednymzszeregowychwydarzeńhistorii,niczym
specjalnymsięniewyróżniającym.
Neutralizacjawszakżemawszelkiedanepotemu,bystaćsięstopniem
wstępnymprowadzącymdozagrożeniadużobardziejpoważnego,amiano-
wiciedouniwersalizacji.MarekZaleskiutrzymuje,żewłaśniemożliwość
uniwersalizacjijest„sprawąkluczowąisprawąnajistotniejszejwagi”13.Jest
nietylkowtedy,gdyograniczasięjądoprocederów,powszechnieprakty-
kowanychprzezlatawPolsceLudowejiwinnychkrajachobozusowiec-
kiego,amianowiciedoprogramowoprzeprowadzanejdejudaizacji,prze-
milczaniafaktu,żechodziłoowyniszczenieŻydów.
Rzeczjednakniesprowadzasiędomanipulacjipolitycznej,mającejwko-
munistycznymświeciewyraźnieokreślonecelepolityczne.Sprawadotyczy
takżetego,coniema,awkażdymraziemiećniemusi,charakterudoraźne-
goiutylitarnego.Powstajebowiemniepokojącamożliwość,żeHolokaust
zaczniepodlegaćodkonkretnieniu,staniesięjednymzwielustrasznychwy-
darzeńwdziejachludzkości,znikniezeświadomościto,codecydowałooje-
goswoistościach,przekształcisięwprzypowieść,mówiącąnaprzykładopa-
nowaniuzłaczyoułomnościachludzkiejnatury.Wjakiejśpostacitegoro-
dzajuuniwersalizacjajestnieuchronna–wmiaręjakwydarzeniaoddalają
sięwczasie,azwiększąwyrazistościąpostrzeganesąkonturyniżrealia,
osobliwościikonkretywypełniająceprzestrzeńprzezniezarysowaną.Takiej
uniwersalizacjizpewnościąsięnieuniknie,nierównasiętowszakżepełne-
mujejuleganiu.Uniwersalizacjapolegałabynazrównaniu,aonobyłobyza-
fałszowaniem.Przypowieśćniejestnarracjąohistoriiijejrealiach,jest
przedewszystkimprzekazemtaklubinaczejuformowanychpouczeńmoral-
nych,częstoniepozostającychwżadnymstosunkudotego,costanowitreść
owejopisywanejprzezWhite’afabularyzacjihistorycznej.
Innymzagrożeniemdlaliteratury(isztukiwogólności)przekazującej
doświadczeniaZagładyjestwejściewobrębkiczu14.Nierównasiętoprze-
13
M.Zaleski,Ludzieludziom”...?„LudzieŻydom”...?Świadectwoliteratury?,
w:LiteraturapolskawobecZagłady,red.A.Brodzka-Wald,D.Krawczyńska,J.Leo-
ciak,Warszawa2000,s.90.
14Sprawętęwróżnychkontekstachsygnalizowanowielokrotnie.Wsposóbdobitny
czynitoprzyrozmaitychokazjachImreKertész.Zob.np.jegouwagirozproszonewese-
jachzebranychwtomieJęzyknawygnaniu,przeł.E.Sobolewska,Warszawa2004.
