Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
MichałGłowiński
Itutajwłaśniejestmiejscenazasygnalizowaniezjawiskaniezwykłego.
Wydawaćbysięmogło,żeballadajestjużgatunkiemwpełnihistorycz-
nym,któryprzeżyłswójzłotyokreswewczesnejfazieromantyzmu.To
prawda,niemożnazapominaćoarcydziełachLeśmiana,onejednaknie
miaływtymwypadkuwiększegoznaczenia.NiezwykłyutwórBroniew-
skiegoniejestprzypadkiemodosobnionym,choćtrudnobyłobyznaleźć
wierszejemurówne11.Balladastałasięjednymzaktywniejszychgatunków
poetyckichwobrębiepoezjiZagłady(zob.wspomnianyszkicŻukowskie-
go).Staławbrewoczekiwaniom.Itakichprzypadkówwmiaręjejrozwoju
iewolucjimamywiele.Jesttofaktgodnyzastanowienia.
IV
NietylkoZagładabyławydarzeniemjedynymwswoimrodzaju,takżezja-
wiskiemniepowtarzalnymiindywidualnymjest,awkażdymraziebyćpowin-
na,mówiącaoniejliteratura(takzresztąjakpozostałedziedzinysztuki).Na-
rażonajestonajednaknaróżnegorodzajuniebezpieczeństwaizagrożenia.
Towarzysząjejoneodsamegopoczątku,byćmożezrodziłysięrównocześnie
zniąsamą.Nakilkaznich,jaksądzęnajważniejszych,zwrócęuwagę.
JednoznichLawrenceL.LangernazwałneutralizowaniemHolokaustu:
KiedymówięoneutralizowaniuHolokaustu,mamnamyśliużywanie–aza-
pewnetakżenadużywanie–dramatycznychokolicznościtegowydarzeniado
wzmocnieniaswoichwcześniejszychprzekonańnatematidealnegoładumoral-
nego,uniwersalnejsolidarnościalbowierzeńreligijnych,dziękiczemumożemy
zachowaćprzekonanie,żewspomnianeideałyniestraciłyswojejdziewiczej
wartościwpostholokaustowymświecie12.
Jaksięzdaje,chodzituocoświęcejniżwprowadzeniewizjiZagłady
irefleksjioniejwpewiensystemświatopoglądowy,ważnydlapisarza,filo-
zofa,publicysty,choćwobecniejheterogeniczny.Tobowiem,nawetgdy
11ChoćrównieniezwykłyjestwspaniaływierszSzymborskiejJeszcze.Zob.mój
szkicWisławySzymborskiejballadaoZagładzie,w:Lustrahistorii,Rozprawyieseje
ofiarowaneProfesorMariiŻmigrodzkiejzokazjipięćdziesięcioleciapracynaukowej,
red.M.KalinowskiejiE.Kiślak,Warszawa1998.
12L.L.Langer,NeutralizowanieHolokaustu,przeł.J.Mikos,cytowanynumer„Li-
teraturynaŚwiecie”,s.141.
