Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kryzysdwudziestolecia1919–1939
27
Rolautopizmu
Jeśliwtakimraziecelpoprzedzaiwarunkujemyśl,toniejestzaskakującymodkry-
cie,żekiedyumysłludzkizaczynadziałaćnajakimśnowympolu,tonajpierwprze-
chodziwstępnyetap,podczasktóregoelementżyczenialubcelujestprzeważająco
silny,askłonnośćdoanalizyfaktówiśrodkówjestsłabalubnieistnieje.Hobhouse
zauważa,żefinajbardziejpierwotnychludzi”charakteryzujeto,żefidowódpraw-
dziwościjakiejśideiniejestjeszczeoddzielonyodcechy,którasprawia,żejest
onaprzyjemna”(Hobhouse1913:100).Tosamowydajesięoczywiścieprawdziwe
wodniesieniudopierwotnegoczyfiutopijnego”etapunaukpolitycznych.Wtej
faziebadaczeprzykładająmałouwagidoistniejącychfifaktów”czydoanalizyprzy-
czynyiskutku,leczpoświęcająsięcałkowicieopracowaniuwizjonerskichplanów
służącychosiągnięciurezultatówwprojektachpilotażowych,którychprostotaiper-
fekcjanadająimurokczegośłatwegoiuniwersalnego.Dopierokiedyteprojekty
poniosąporażkęipokazanezostanie,żeżyczenielubcelsąniewystarczającesame
wsobiedoosiągnięciaupragnionegorezultatu,badaczniechętnieuciekasiędo
pomocyanalizy,abadanie,wychodzączokresudziecięcegoiutopijnego,będzie
mogłorościćsobieprawodobyciauznanymzanaukę.
Teleologicznyaspektnaukiopolitycemiędzynarodowejbyłwidocznyjużod
początku.Naukatazrodziłasięzwielkiejikatastrofalnejwojny;głównymcelem,
którydominowałiinspirowałpionierównowejnauki,byłozapobieżenienawro-
towitejchorobywcielepolitykimiędzynarodowej.Pełnepasjipragnieniezaże-
gnaniawojnydeterminowałocałośćpoczątkowegoprzebieguikierunkubadań.
Jakinnenaukiwokresieniemowlęcym,takinaukaopolitycemiędzynarodowej
byławyraźnieiszczerzeutopijna.Byłanapoczątkowymetapie,wktórymżyczenia
przeważająnadrefleksją,generalizacjanadobserwacją,kiedyczynisięniewielkie
staraniawodniesieniudokrytycznejanalizyistniejącychfaktówczydostępnych
środków.Rezultatwydawałsiętakważny,żeanalitycznakrytykazaproponowa-
nychśrodkówbyłanaznaczonajakodestruktywnainiepomocna.Kiedyprezydent
Wilsonwdrodzenakonferencjępokojowązostałzapytanyprzezjednegozjego
doradców,czywymyślił,jakdziałaćmajegoplanstworzeniaLigiNarodów,odpo-
wiedziałkrótko:fiJeśliniebędziedziałać,musimysprawić,żebyzadziałał”(Baker
1922:93).Zwolenniksystemumiędzynarodowychsiłpolicyjnych,systemufizbio-
rowegobezpieczeństwa”lubjakiegokolwiekinnegoprojektuwzakresieporządku
światowegoogólnierzeczbiorącodpowiadałkrytykowinieargumentem,który
miałpokazać,jakidlaczegowjegomniemaniuplanmiałzadziałać,leczstwier-
dzeniem,żemusimysprawić,żebydziałał,ponieważkonsekwencjeporażkibyłyby
katastrofalne,lubżądałjakiegośalternatywnegopanaceum.Wtymsamymduchu
alchemiklubutopijnysocjalistaodpowiedziałbysceptykowi,którykwestionowałby
