Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wpodstawowychsprawach,którychdeklaracjadotyczyła,czylidemokracji
iwolnychwyborów,Stalinniezamierzałjejrealizować,mimożedziennik„Prawda”
opublikował,aradioMoskwaogłosiłojejintegralnytekst[27].TymczasemChurchill
iRooseveltaniniechcieli,aniniebyliwstaniegodotegozmusić.HenryKissinger
pisze[28],żeAmerykanieniebyligotowidokolejnejkonfrontacji,ajeszczemniej
–dowojnynuklearnejopolitycznypluralizmwEuropieWschodniej,czyokształt
granicwtymrejonie.Tymczasemztąwłaśniedeklaracjąnarodywyzwolonej
Europy,azwłaszczanaródpolski,wiązałynajwiększenadziejenalepszeżycie
posześciulatachwojny.Jejpodstawowetreści–mówiąceodemokracjiiwolnych
wyborach–powtórzonezostałytakżewtejczęścikomunikatuzkonferencji
jałtańskiej,któradotyczyłaPolski.Zresztąwdyskusjinatematsprawpolskich,
domagającsię„czystości”wyborówwPolsce,prezydentRooseveltmówił,żebędą
oneurzeczywistnieniemwpraktyceDeklaracjiowyzwolonejEuropie.Należydodać,
żepodczaskonferencjipoczdamskiejprezydentTrumanzarównowdyskusjinatemat
sprawPolski,jakipaństwEuropyŚrodkowej,byłychsojusznikówNiemiec,
przypominałokoniecznościstosowaniazasadprzewidzianychwDeklaracji
owyzwolonejEuropie.Nieprzyniosłotojednakpożądanychefektów.
Jestrzeczązaskakującą,żestosunkoworzadkohistorycyipolitolodzywiązali
porządekpojałtański,panującywEuropieŚrodkowejiWschodniejwokresiezimnej
wojny,zniewykonaniemprzeztrzymocarstwa,wtymprzedewszystkimprzez
ZwiązekRadziecki,postanowieńDeklaracjiowyzwolonejEuropie.Tymczasem
trudnoodmówićracjiWojciechowiRoszkowskiemu,gdypisze,że„wbrew
głoszonymhasłomWielkaTrójkaokazałasięzgodnawpogardziedlainteresów
mniejszychpaństw”[29].Należytylkododać,żetapogardaujawniłasięzarówno
wtreściniektórychuzgodnieńzJałty,jakiwbrakurealizacjiinnych.
HenryKissingernazywaDeklaracjęowyzwolonejEuropie,wktórejobiecywano
–jakpisze–wolnewyboryiutworzeniedemokratycznychrządówwEuropie
Wschodniej,ustępstwemStalinanarzeczsojuszników.Wyjaśniaprzytym,
żezdaniemStalinajegoobietnicadotyczyłaradzieckiejwersjiwolnychwyborów,
szczególnieżekraje,doktórychdeklaracjasięodnosiła,byłyjużzajęteprzezArmię
Czerwoną.Przypominarównież,żeAmerykanieoskarżaliStalinaoniedotrzymanie
obietnicydanejwJałcie.PostawęStalinajednoznacznieoceniarównieżWiesław
Dobrzycki,pisząc,że„przezjednostronnedziałania,będącezłamaniemprzyjętych
zobowiązań,Stalindokonałwłasnejinterpretacjiporozumieńjałtańskich,
doprowadzającwtensposóbdopodziałuEuropy”[30].PaulJohnsonpisze,
żeMołotowjuż23marca1945r.oznajmiłnaposiedzeniukomisjidosprawwolnych
wyborówpowołanejwJałcie,żeprzeprowadzoneonebędąnamodłęradziecką.
PrzytaczarównieżostrąrozmowęnowegoprezydentaUSA,Harry’egoTrumana,
zMołotowemwWaszyngtonie23kwietnia1945r.–zawierającążądaniepod
adresemRosji,abywypełniłapostanowieniaporozumieniajałtańskiegowsprawie
Polski[31].Byłotojednakwszystko,nacoStanyZjednoczonemogłysięzdobyć.
Najdoskonalsząilustracjąkonsekwencji,dojakichdoprowadziłozaniechanieprzez
