Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.POSZUKIWANIEPODMIOTÓWEMANCYPACYJNYCHWNAUKACHSPOŁECZNYCH
kachpolskichpo1989rokupraktykaautomatycznegoibezrefleksyj-
negołączeniamarksizmuztotalitaryzmemzachęcadotego,abyprze-
glądpojawiającychsięwnaukachspołecznychrozważańowolności
iemancypacjirozpocząćwłaśnieodtradycjimarksistowskiej.
JużwRękopisachekonomiczno-filozoficznychz1844r.,atakże
wIdeologiiniemieckiejKarolMarksukazywał,iżtowłaśniewolność
zajmowałakluczowemiejscewjegorozważaniach.Słynnyopisspołe-
czeństwakomunistycznegoorazkrytykapodziałupracyzawartewIdeo-
logiiniemieckiejpodkreślałyznaczenieproblemuautonomiiiwolności
człowiekawtwórczościklasykazTrewiru:
Gdybowiempracazaczynabyćpodzielona,każdymapewienswój
wyłączny,określonykrągdziałalności,któryjestmunarzucanyizktó-
regoniemożesięwydostać,jestmyśliwym,rybakiemlubpasterzem
albokrytycznymkrytykiemimusinimpozostać,gdyniechcestra-
cićśrodkówdożycia–podczasgdywspołeczeństwiekomunistycz-
nym,wktórymniktniemawyłącznegokręgudziałania,leczmożesię
wykształcićwjakiejkolwiekdowolnejgałęzidziałalności,społeczeń-
stworegulujeogólnąprodukcjęiprzeztowłaśnieumożliwiamirobie-
niedziśtego,ajutroowego,pozwalamiranopolować,popołudniu
łowićryby,wieczorempaśćbydło,pojedzeniukrytykować,słowem,
robićto,nacomamakuratochotę,nierobiącprzytymwcalezemnie
myśliwego,rybaka,pasterzaczykrytyka8.
Wtakiejperspektywiegłównąprzeszkodąemancypacjiczłowieka
stajesię„konsolidowaniesięnaszegowłasnegowytworuwrzeczową
nadnamiwładzę–któraprzerastamożliwościnaszejkontroli,krzyżuje
naszemożliwości,niweczynaszerachuby”9.
StałymelementemijednymzgłównychpostulatówMarksajest
zjednejstronyłączeniekwestiiwolnościczłowiekazespołeczno-histo-
rycznymiuwarunkowaniamiprzekraczającymipoziomindywidualny,
azdrugiej–procesuemancypacjizarównojednostki,jakicałegospo-
łeczeństwazroląipozycjąrobotnikawsystemiekapitalistycznym.
Stądteżpunktemwyjściasąanalizywarunkówspołeczno-ekonomicz-
nych„urzeczowiające”życieczłowiekaidemaskowanieponadjednost-
8K.Marks,„Ideologianiemiecka”,w:K.Marks,F.Engels,Dzieła.T.3,przekł.
zros.,KsiążkaiWiedza,Warszawa1975,s.35.
24
9Ibidem.
