Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MARKSIZM
równieżwKapitalewierzyłwmożliwośćpełnejsamorealizacji,która
pojawiasięnagruzachkrólestwakonieczności.Jakpisał:
Królestwowolnościzaczynasięfaktyczniedopierotam,gdziekoń-
czysiępraca,którądyktujenędzaicelowośćzewnętrzna;leżywięcono
znaturyrzeczypozasferąwłaściwejprodukcjimaterialnej.Podobnie
jakczłowiekdziki,takteżczłowiekcywilizowanymusiwalczyćzprzy-
rodą,abyzaspokoićswojepotrzeby,abyzachowaćireprodukować
swójgatunek,amusitoczynićwewszystkichformachspołeczeństwa
iprzywszystkichmożliwychsposobachprodukcji.Wrazzjegoroz-
wojemrozszerzasiękrólestwokoniecznościprzyrodniczej,wzrastają
bowiempotrzeby;zarazemjednakwzrastająsiływytwórcze,któreowe
potrzebyzaspokajają.Wolnośćwtejdziedziniemożepolegaćtylkona
tym,żeuspołecznionyczłowiek,zrzeszeniproducenciregulująracjo-
nalnietęswojąwymianęmateriizprzyrodą,poddająjąwspólnejkon-
trolizamiastbyćprzezniąopanowanijakoprzezślepąsiłę;dokonują
tejwymianynajmniejszymnakłademsiłiwwarunkachnajbardziej
godnychichludzkiejnaturyinajbardziejjejodpowiadających.Zawsze
jednakjesttokrólestwokonieczności.Pozajegogranicamirozpoczyna
sięrozwójsiłludzkichjakocelsamwsobie,prawdziwekrólestwowol-
ności.Możeonowszakżerozkwitnąćjedynienaswejniezbędnejbazie,
którąstanowikrólestwokonieczności.Skróceniedniaroboczegojest
przesłankąpodstawową18.
Marks,skupiającsięgłównienasferzespołeczno-ekonomicznej,nie
przypuszczał,żewwymiarzetzw.czasuwolnegow„społeczeństwach
dobrobytu”naludzkąwolnośćirozummogączyhaćpułapki,asama
produkcjamaterialnamożezostaćzaprzęgniętazamiastdozaspoka-
janialudzkichpotrzebdotworzeniasztucznychpragnieńijeszcze
ściślejszejkontrolinadspołeczeństwem.Nieprzywiązywałzbytdużej
wagidomyśli,żeutowarowieniestosunkówmiędzyludzkichmoże
zapanowaćrównieżwsferzepozaekonomicznej.Procestenopisali
głównieinspirowaniMarksemprzedstawicieleSzkołyFrankfurckiej
mielionijednakokazjętworzyćjużwniecoinnymspołeczeństwie
niżto,wktórymżyłMarks.Wartojednakprzypomniećreeksjeneo-
marksizmunatematzagrożeńtworzonychprzezwydajnośćprodukcji
18K.Marks,„Kapitał”,t.III,cz.2,działsiódmy,Dochodyiichźródła,w:K.Marks,
F.Engels,Dzieła.T.25,przeł.E.Lipiński,J.Maliniak,KsiążkaiWiedza,Warszawa
1984,s.560–561.
29