Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wydanąpofrancuskuw1916rokuwSzwajcarii31,porazdrugi,jużpośmierciautora,
w1922rokuopublikowanąpopolskunakłademPolskiegoTowarzystwaKrajoznawczego
wtrzecimnumerzeBiblioteki„OrlegoLotu”32.
KoniecpierwszejdekadyXXwiekuprzyniósłtakżepierwsząpoświęconąkrzyżomli-
tewskimpublikacjętypualbumowego.Jejautorembyłmłodywarszawskiarchitekt
FranciszekKrzywdaPolkowski,którynazlecenieżywointeresującegosięzabytkami
przeszłościisztukąludowąhr.JanaPrzeździeckiegozRakiszek,w1908rokurysunkowo
ifotograficzniezadokumentował„znikającezrokunarokkrzyżesędziwe”zterenuokoło
stuwsiimiasteczekziemikowieńskiej.WsumiePolkowskiwykonałokoło100rysun-
ków,zktórych26,wtymniektórewkolorze,wrazzjegoodautorskimkomentarzem
opublikowałowosobnymzeszycie„Materyałów”wroku1909krakowskieTowarzystwo
„PolskaSztukaStosowana”33.Ozainteresowaniuzjakimspotkałosiętowydawnictwo,
międzyinnymiwśródarchitektów,świadczyfaktprzedrukowaniaw1910rokudużych
jegofragmentównałamachkrakowskiegomiesięcznika„Architekt”34,awcześniejwysta-
wienietrzechstudiówrysunkowychkrzyżylitewskichPolkowskiegonazorganizowanej
w1909rokuwCzęstochowieWystawiePrzemysłowo-Rolniczej35.
Problematykątzw.ludowejsztukisakralnejijejdokumentowaniemodokoło1900ro-
kuaktywniejzajęlisiętakżezwiązanizLitewskimTowarzystwemSztukPięknychartyści
ibadaczelitewscy.Ichteżstaraniemw1912rokuukazałosiędrukiempolitewskuifran-
cusku,opatrzoneprzedmowąJonasaBasanavičiusa,wydawnictwoalbumowept.Lietu-
viųkryžiai.CroixLithuaniennes36,wktórymAntanasJaroševičiuszaprezentował,groma-
dzonąprzezsiebieod1904roku,dokumentacjęrysunkowąkrzyżyikapliczekzróżnych
regionówetnograficznychLitwy37.Około1905rokufotograficznymichdokumentowa-
niem,atakżekolekcjonowaniemżelaznychkrzyży,główniezterenuŻmudziiAuksztoty,
zająłsięteżAdomasVarnas(1879–1979),litewskiartystamalarzifotograf,zaprzyjaźnio-
nyzBronisławemPiłsudskimpropagatorrodzimejsztukiludowej.Zgromadzonaprzez
niegokolekcjaokoło400fotografiikapliczekikrzyżyorazprzykładówkrzyżyżelaznych,
poprzedstawieniuzdużymsukcesemjejczęścinawileńskiejwystawieSztukiiRzemiosł
(1924)iDrugiejMiędzynarodowejWystawieSztukiUżytkowejwMonzapodMediola-
nem(1925),wroku1926zostałazaprezentowananawystawiezorganizowanejwKownie
przezgalerięsztukiim.M.K.Čiurlonisa(dziśNarodoweMuzeumSztukiim.M.K.Čiurlo-
nisa)iwwydanymprzezartystęwłasnymsumptemwstunumerowanychegzemplarzach
31B.Pilsudski,Lecroixlithuaniennes,„ArchivesSuissesdeTraditionsPopulaires”,t.XX,1916.
32B.Piłsudski,KrzyżeLitewskie,Biblioteka„OrlegoLotu”,nr3,Kraków1922.
33F.KrzywdaPolkowski,KrzyżenaLitwie,„Materyały”wyd.Towarzystwa„PolskaSztukaStosowana”,
Kraków1909,z.12.
34F.KrzywdaPolkowski,KrzyżenaLitwie,„Architekt”,1910,z.2,s.31–32.
35Por.DomSztuki1909,KatalogDomuSztukinawystawiePrzemysłowo-RolniczejwCzęstochowie,
Dodatekdo„PrzegląduTechnicznego”,sierpień–wrzesień1909.
36A.Jaroševičius,Lietuviųkryžiai.CroixLithuaniennes,Vilnius1912.
37Por.A.Szczerski,CzteryNowoczesności,Kraków2015,s.28.
13
