Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przyrodawmieście:pamięćczyzapomnienie?ś
17
marnaestetykaimaterialnatandetnośćlunaparkowejarchitektury,aletakże
ściślezniąpowiązanaatmosferasymbolicznejbłahościinietrwałości.Niema
bowiemnicbardziejulotnegoodfizycznychwrażeń,którepojawiająsięwjednej
iznikająwdrugiejchwili.Wprawdziestanowiąonesilnybodziecoddziałującyna
receptoryiperceptoryczłowieka,aleostatecznienietworzążadnejstabilniejszej
formy,natylewyrazistejiwartościowej,abymożnabyłouznaćjązaważny,
indywidualnyśladdanejepoki.NaConeyIslandwszechobecneświatło,dźwięki
izapachysłużąwyłącznieegalitarnemu,nkompulsywnemuprodukowaniubiernej
rozrywki”,którasamawsobieniemażadnegookreślonegocelu,alejestroz-
koszowaniemsięnpustką”,grupowymczerpaniemwspólnejradościznniczego”.
Gdyrytuałzabawydobiegniekońca,wszyscynapowrótrozejdąsiędodomów,
apoichbytności1opróczkrótkotrwałychwrażeń,któreulotniąsięnazajutrz
1niezostanieżadnegośladu.
NaConeyIslandgórująwięcznikomość,milczenieizapomnienie.Mknąc
wrozszalałymprędkościąwagonikunSkaczącegoPociągu”,poddającsięrytmicz-
nemuunoszeniuiopadaniunakolediabelskiegomłynaczybeztroskoprzecha-
dzającsiępopobliskiejplaży,niktniedbaanioprzyszłość,anioprzeszłość.
Oderwanietegomiejscaodziemskiejegzystencji1dosłownieimetaforycznie1
odrywazarazemzwiedzającychodnwielkiej”historiimiasta,awięctakżeodjego
nwielkiej”przyszłości.Tymsposobemwyspatworzyswoistą,a-czasowąenklawę
ulotnościibłahości;skoronwczoraj”tutajniebyło,tonjutra”nigdyniebędzie.
PodtymwzględemżyciebiegnącenaConeyIslandmożnaprzyrównaćzat-
mosferączasuniehistorycznego,októrejwswejznanejrozprawieOpożytkach
iszkodliwościhistoriidlażyciapisałNietzsche.Przypomnę,żeowaatmosfera
oznaczałapewneswoiste,niepowtarzalnedoświadczenie,którebezpowrotnie
mijawrazznadejściemdorosłości(zarównotejontogenetycznej,jakitejfilo-
genetycznej,czyliwyjściazestanudziecięcegoorazzestanuzwierzęcego).Jest
todoświadczenie(czystan)niezróżnicowanegoczasu,wktórymnieistniejeani
przeszłość,aniprzyszłość,gdzieniemamiejscanapamięćoraznauświadomio-
necierpienie,lęk,winęiciężarpodjętychzobowiązań,atakżewynikłejznich
wiedzyoświecie7.Dlategowoczachdorosłegoczłowiekastantenmusiprzed-
stawiaćsiędośćambiwalentnie.Wdziecięcejprzeszłościdostrzegaonzarówno
rajszczęścia,jakirajpewnejnaiwności,anawetgłupoty,czerpiącejwłaśnie
zegzystencjalnejniewiedzy.Stądspojrzenierzuconewprzeszłośćmożeprzy-
braćpostaćnietylkomelancholijnejnostalgiizautraconymrajem,alerównież
niechęci,anawetirytacji.
TakąwłaśnieirytacjępoczułGorki,atakżeJosephHeller,którynaConey
Islandspędził,szczęśliwe,jakzapewniał,latadzieciństwaimłodości.Wswych
autobiograficznychzapiskachpisarzwyznaje,żegdyprzyszłomutampowracać,
czyniłtozawszeniechętnie.Jakodorosłydostrzegłwady,naktóreniezwracał
7
Por.K.Michalski:Płomieńwieczności.EsejeomyślachFryderykaNietzschego.Kraków2007.
