Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LestemplesduGebelMountaretlesdeuxenceintesdePalmyre
1
(Gawlikowski1976a;2017:243,InscriptionND11),cettedernièreétantsituéehorsdupérimètreprotégé.Le
troisièmequartduIersiècleprécédantnotreèreauraitainsivularéalisation,enmoinsdedixans,des5,5km
derempartdeterre.
LemurenpierreduGebelMountaretsatourdlangle(N),dlunefacturetoutediférente,nepou-
vaientêtrequepostérieursaurempartdeterre,toutenétantantérieursà89denotreère,datealorsadmise
delatransformationdelatourdusommetdelacollineensanctuaireàBelḤammôn.Endéfinitive,pour
M.Gawlikowski,lemurduMountar«ouvragecomplémentaire(dupremierrempart)…,maisluiseul,
pourraitdaterdeTibère»(Gawlikowski1986:54)26.
Aumêmemoment,auplustarden23aprèsJ.-C.,llextensionurbaineverslenordauraitjustifié
llarasementdelafortificationseptentrionale(voirci-avant)et,unpeuplustard(verslafinduI
ersièclede
notreère,Gawlikowski1986:53)delapartieoccidentalesituéerivenordduwadi.Ladisparitiondumur
dedéfensedanscesdeuxsecteursauraitétécompenséeparllédificationdlunnouveaumurdeprotection,
àplusde1200m,au-delàdelanécropolenordMur»JduplandeGabriel1926:Pl.XI).Allouest,le
périmètrefortifiéauraitétéétenduau-delàdellentréedelaValléedestombeauxparllédificationdedeux
mursenmaçonnerie(Q288etQ290)(Gawlikowski1974:239etsuivantes;voirplanpage233).
SousDioclétien(oupeut-êtresousAurélien,Juchniewicz2013),seulelazonebâtiedelarivenord
duwadiauraitétéprotégéeparuneenceinteenpierrede2,40mdelargeetrégulièrementdotéedepetites
toursdeplanrectangulairesurtoutsonparcours(D).CetteenceinteauraitétérenforcéesousJustinien(au
plustard27)parllajoutdepuissantestourssupplémentaireshémicirculaires.
AvantmêmelesobservationsréaliséessurleGebelMountar,lesdiférentesdécouvertesefectuées
depuis1974surlesdiférentsremparts(K,N,etc.)permettaientderemettreenquestionplusieurspointsde
cespremièresinterprétations:
1.
Lafourchettechronologiqueproposéepourlaconstructiondelapremièreenceinte(K),entre41et
30av.J.-C.slaccordaitmalaveclasurfaceenclosequlauraiteuelavilleaumilieu/finduIersiècleavant
notreère:outreletelldeBel,lazoneconstruiteauraitcouvertlatotalitédubourreletalluvialdelarive
sudduwadi,lesvestigesdelavillepréromaineontefectivementétédécouverts(Schmidt-Colinet
etal-Aslad2013),maiségalementuneimportantepartiedubourreletalluvialdelarivenord.Ellese
seraitétenduesur1400mdelonget400mdelargeenviron,soit560000m
2(56hectares),cequi
sembleconsidérablepourlapériodeconcernée28.Lepérimètreremparérestituablenepeutcorre-
spondrequlàunepériodedlurbanisationdéjàtrèsavancée,dificileàimaginerpourlavilledumilieu
dupremiersiècleavantnotreère.Bienqulenpleinecroissance,Palmyrenlestalors,semble-t-il,qulun
grosvillagedépourvudetouteconstructionmonumentalecivile.L
lenceinteenterreenfutlapremière
connuecommeM.Gawlikowskillasouligné.
2.
Parailleurs,selonlesderniersrésultatsdesfouillespolonaises,lesanctuairedlAllat,estapparu
«commeleplusanciendestemplespalmyréniensquenousconnaissons».Safondation«aurait
puavoirlieuvers50av.J.-C.,oumêmeplustôt»(Gawlikowski2017:31).Sonexistenceseraitdonc
antérieureauraiddlAntoineen41avantJ.-C.Enconséquence,sillhypothèsededépartestexacte,«le
rempartenglobetoutlesecteurbâtiàllexceptiondesnécropoles»,lapremièreenceintedevraitêtre
antérieureà50av.J.-C.,puisqulellenlincluaitpaslesanctuairedlAllat.Or,selonlessourceshistoriques,
en41av.J.-C.lestroupesromainestrouvèrentapparemmentunevillesansdéfense.Ilfaudraitalors
admettresoitqueladateproposéepourlacréationdusanctuairedlAllatseraitunpeutropancienneet
devraitêtrerevue(lafondationdutempledevraitêtrepostérieureaupassagedestroupesromaines),
soitquelesanctuairedlAllatetceluideShamashet,éventuellement,celuideBaalshamin,auraient
26«Lafortificationdusite,sousTibère,nepeutseréférer,sielleestjuste,qu’aumurenpierreduMountar,plusrécentquelerestede
l’enceinte.Celle-ciseradonccertainementhellénistiquetardive,etremonteraàlafinduIersiècleav.J.-C.»(Gawlikowski1974:237).
27K.Juchniewicz(2013:196)proposed’attribuernonàJustinienmaisauIVesièclelestransformationsetrenforcementopéréssurlemur
d’enceintedelarivenord.
28Larivenordduwadin’abritaitnisourcenizoneagricole.Uneextensiondelafortificationsurcettepartieducônealluvialnepeut
s’expliquerqueparlaprésenced’unsecteurbâtiqu’ilfallaitprotéger.Toutefois,letracéattestésembleavoirexclu,sansraisonapparente,
deuxmonumentsmajeursaumoins,lessanctuairesd’AllatetdeShamash(voirci-après).
5VWFKC2CNO[TGɸUMKG14
29