Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Myślpolityczna
1pisałSaint-Just.NicniejestwstaniepowstrzymaćRewolucji,któranie
tworzącstabilnychinstytucji,wysuwałaobietnicęnieokreślonejbliżejwol-
ności.Rewolucjoniścichcielinoczyścićvspołeczeństwo.nCzyliżpaństwo
utrzymujesięwłasnymciężarem,czyteżpotrzebnymugłębokorozbudo-
wanysysteminstytucjiwnoszącychweńharmonię?1pytałSaint-Just
Czyspołeczeństwo,wktórymstosunkipolityczneniewypływająbynaj-
mniejzestanunatury,społeczeństwo,gdzieinteresizawiśćsąukrytymi
sprężynamiwieluludzi,[...]czyżtakiespołeczeństwo,jeślipragniesię
utrzymać,niewinnoponieśćnajwiększychwysiłków,abysięoczyścić?
Cizaś,którzyprzeszkodzićchcątejczystce,czyniepragnągozdeprawo-
wać?Aci,którzypragnąjezdeprawować,czyniepragnągozniszczyć?v56
nPodejrzanymivbylici,którymodmawianocertyfikatów,lubci,którzynie
staralisięoichuzyskanie.Jaktobyłowspomniane,obywatelemmogła
byćtylkojednostka,którabrałaaktywnyudziałwsprawowaniuwolipo-
wszechnej.Osobynobojętnevbyłytraktowanejakowrogowiepaństwa.De-
maskowanowoleprywatne,potemstaranosięwydalaćzkrajuosoby,któ-
remogłybynaruszaćinterespaństwaawkońcuunicestwianoje.nZamiast
zachęcać,nagradzać,wychowywać1niektórzyaktywiściwolelirepresjo-
nowaćv571zauważyłJ.Baszkiewicz.WujęciutegoautoraRewolucja
Francuskaoscylowałamiędzywychowywaniemnnowegoczłowiekavprzez
edukacjęanregeneracjąvprzezsiłę.Zjednejstronyrewolucjoniściskłonni
byliuznać,żenczłowiekjestdobryv,zdrugiejstronyspołeczeństwowyna-
turzyłojednostkę1nzmuszaniedowolnościvbyłozatemjedynymskutecz-
nymrozwiązaniemproblemówpolitycznych.ObaimpulsyRewolucjimoż-
naodnaleźćwUmowiespołecznej.nDuchpublicznytkwiwgłowach;aże
niekażdymożemiećjednakirozumioświecenie,duchpublicznybyłby
bodźcemzzewnątrz.Miejcietedysumieniepubliczne,albowiemwszyst-
kiesercasąrównedziękipoczuciudobraizła,sumieniezaśowozawiera
wsobieskłonnośćkudobrupowszechnemu.Szanujcieducha,leczopie-
rajciesięnasercu.Wolnośćniejestwymysłemadwokatów:jestonasuro-
wościąwobeczła,jestsprawiedliwościąiprzyjaźniąv58.Rewolucjoniścitacy
jakRobespierrezgodnibylizJ.J.Rousseau,żedobryjestlud.Jednakeli-
tywładzy,zktórymiprzyjdzieimwalczyć,nienadająsiędonregeneracjiv.
nTotalitaryzmvRewolucjiFrancuskiejmożnazinterpretowaćjakopró-
bęutworzeniatakiegoprawa,gdziewszystkiedziałaniasądozwolone,oile
zgodząsięnanieobywatele.J.J.Rousseauwysunąłtezę,żenwolapo-
wszechnavmożezmienićkierunek,nietracąctożsamości.Byłobyjegozda-
niemnniedorzecznością[...]żebywolanakładałanasiebiewięzynaprzy-
56Ibidem,s.93.
57J.Baszkiewicz:Nowyczłowiek...,s.216.
58A.L.deSaint-Just:Wybórpism...,s.161.
