Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TRANSFORMACJAWSI1989–2009:ZMIENNYRYTMMODERNIZACJI
13
wództwach,wktórychudziałpracującychwrolnictwiebyłwysoki(np.małopol-
skie)lubbardzowysoki(podlaskie,świętokrzyskie,lubelskie).Analizabardzo
krótkiegookresuniemożeprzynieśćwpełnizadowalającychrezultatów.Dlatego
należywprzyszłościoprzećjąnaporównywalnych,wiarygodnychdanychdla
całegookresu.
Kształtowanesięnowegomodelurolnictwa
Powstawanienowegomodelurolnictwastanowiniezwykleistotnyproces,
niosącyzesobąwieledalekosiężnychspołecznychkonsekwencji,choćbytakich
jakzmianystrukturyspołecznejwsiczyzwiększeniesiędystansówspołecznych.
Opisująctakimodel,musimywziąćpoduwagętrzygrupyczynników:popierw-
sze–relacjemiędzyczynnikamiprodukcji,czyliziemią,kapitałemasiłąrobo-
czą,podrugie–celprodukcji,któryokreślacharakterzwiązkówrolnictwairol-
nikówzgospodarkąnarodowąispołeczeństwem,potrzecie–rolę,jakąodgrywa
państwowjegofunkcjonowaniu(Rey,Gerbaud1996).
WXXw.wEuropieŚrodkowejtrzykrotniedoszłodozmianmodelu:wokre-
siemiędzywojennymiwlatach40.przeprowadzonoreformyrolne,od1948r.do
lat70.forsowanokolektywizację,awlatach90.doprowadzonodoskutkudeko-
lektywizację.Przeobrażenianapolskiejwsitylkowpewnejczęścipokrywałysię
zrytmemprzemianwregionie.Zauważmy,żekolektywizacjiniedoprowadzono
wnaszymkrajudokońca.Skutkowałotopowstaniemswoistegodualnego,ro-
dzinno-kolektywistycznegomodelurolnictwa,funkcjonującegowedługspecy-
ficznejracjonalności3,którejkresprzyniósłrok1989.
Nowymodelwykształciłsięwsposóbżywiołowy,choćzaprzyzwoleniem
państwa.Wlatach90.nastąpiłyistotnezmianywstrukturzewłasnościiwła-
daniaziemią.Wanalizowanedwudziestolecierolnictwopolskieweszłozpost-
socjalistycznątrójsektorowąstrukturąwłasności:gospodarstwamipaństwowy-
mi,spółdzielczymiiprywatnymi.Donajwiększychzmiandoszłowsektorze
państwowychgospodarstwrolnych,którezajmowałyok.18%użytkówrolnych
krajuiktóreod1992r.namocyodrębnejustawybyłyprywatyzowane.Naba-
ziedawnychPGR-ówpoprzezsprzedażlubdzierżawę,powstałygospodarstwa
prywatne,choćniebyłytojeszczestrukturywpełniustabilizowane.Tylkonie-
wielkacześćużytkówrolnych–933,5tys.ha,czyli5,5%–zostałazagospo-
darowanaprzezsektorpubliczny.WmomenciewejściaPolskidoUEstruktura
władaniaużytkówrolnychmiałajużwyraźnyzarys–właściwiecałerolnictwo
polskiebyłoprywatne.Gospodarstwasektoraprywatnegow2002r.użytkowały
15965,8tys.ha,czyli94,5%użytkówrolnych,aużytkownikiemdominującym
byłyindywidualnegospodarstwarolnezajmujące87,9%użytkówrolnychkraju.
3Racjonalnośćrolnictwakolektywistycznegoanalizujęszczegółowowpracy:M.Halamska,
1998,DekolektywizacjarolnictwawEuropieŚrodkowejijejspołecznekonsekwencje,Warszawa:
InstytutRozwojuWsiiRolnictwaPAN.Zajmujęsięwniejtakżeracjonalnościąfunkcjonowania
gospodarkichłopskiejjakoukładupozostającegowsymbioziezgospodarkącentralnieplanowaną.
