Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
Wśródwielukategoriipsychoetycznych,charakteryzującychza-
chowanieczłowieka,pychalegitymujesięniezwyklelicznąrodziną
synonimówipojęćpokrewnych.Samoichwyliczenie(niepełneza-
pewneiwymagającedoprecyzowania/hierarchizacji)obejmujekilka-
naścieokreśleń.Wystarczyprzypomniećwyniosłość,wywyższanie
się,dumę,honor,samozadowolenie,butę,egoizm,narcyzm,arogancję,
megalomanię,śmiałość,próżność,bezczelność,pogardę,lekceważenie,
chełpliwość,samochwalstwo,mizantropię,zarozumiałość,przerost
miłościwłasnejczykomplekswyższości/niższości.Wterminologiitej
mieszająsię,zderzająiprzenikajązesobąsferyznaczenioweprzyna-
leżnedoróżnychdomenantropologicznychiopisywaneprzezkilka
dyscyplinnaukowych.Trudnojestzatemzamknąćrozważanianate-
matpychywciasnowytyczonychgranicachjednejdziedzinybadań.
Inaczejwszakpodchodzidozespołucechskładającychsięnaflportret
pyszałka”psychologia,inaczejliteraturoznawstwo,śledzącemanife-
stacjeflwyniosłych”osobowościwkonstruktachfabularnychtekstów
fikcyjnych,odmienneteżreakcjewywołujespojrzenienaniezperspek-
tywyetycznej.Diagnostyczneanalizyibadawczerozpoznaniapychy
niejednokrotniepojawiająsięrównieżwwypowiedziachreligio-imi-
toznawców,dowodząc,żepostawy,postępowanieiwerbalneartyku-
lacjezniąkojarzonesięgająbardzoodległejkulturowejprzeszłościiże
zachowaniatakieileżąceuichpodłożatypymentalnościowefascyno-
wałymyślicieliitwórcówpraktycznieodzaraniadziejów.
Wkataloguludzkichwadpychazajmujebowiemmiejscepocze-
sne,częstopojmowanabywanawetjakowadanajbardziejpiętnująca
człowieka,którysięniącechuje,ponieważzniejwywodzićmożna
szeregprzywar,nietylebyćmożepomniejszych,ilewtórnych–
bezpośredniowypływającychzprzekonaniaowłasnymprawiedo
stawianiasiebienapiedestaleipomniejszaniaczyteżlekceważe-
niadokonańcudzych.Jakonajcięższyzgrzechówgłównychczęsto
stanowiłaprzedmiotzainteresowaniachrześcijańskichmyślicieli,
opatrującychswerozważaniamikroopowieściami,nakonkretnych
przykładachobrazującymizarównospektakularnemanifestacjewy-
kraczającejpozadozwolonąmiaręwyniosłości,jakikonsekwencje
(ziemskieiinfernalne),którewypływajązprzecenianiaswychmożli-
wościiprzypisywaniasobieboskich(np.demiurgicznych,sędziow-
skich,władczych)predyspozycji.
Jednostkaludzka,przejmująctranscendentneprerogatywy,nie
tylkopopełniagrzech,lecztakżeprzywłaszczasobie,wegoistycz-
nym,fałszywym,mniemaniuprawododecydowaniaolosachswoich
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
