Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Ja,szlachcic,zpokorąoddajęcześćtymplebeju-
szom.Ludziepotrafiąjużwładaćsami.Wodnik,ten
baśniowyobrońcaświataprzedczłowiecząpychą
przestałnaglebyćpotrzebny1.
Cytattenpochodzizwydanejwroku2001powieściMilošaUrba-
naHastrman,wktórejfabularnelosyidziałaniatytułowegowodne-
godemonasłużąocaleniuśrodowiskanaturalnegoprzedludzką
bezmyślnąchciwościąibrakiemszacunkudlaodwiecznegoładu
przyrody.Winnym,wcześniejszymfragmencietekstubohaterprze-
strzegaswegointerlokutora,katolickiegoksiędza,żeskrajnieantro-
pocentryczna,budowananareligijnychfundamentachwizjaświata
niesprzyjadobrostanowinaturyiżezakłóceniejejporządkugro-
zipoważnymikonsekwencjami:flUnosiciesiępychą,tyitwójBóg,
alezemnąniewygracie.Nietacyjakwypróbowali.Jamjestksiążę
wodyitylkoodemniezależy,czylasyuschną,apolazatopirzeka”2.
Wobuwypowiedziachpojawiasię,niezbytczęstodziśwykorzy-
stywanewdyskursachnaukowychiretoryceliterackiej,przypisanie
postępkomizachowaniombohaterówatrybutupychy,cokieruje
uwagęwstronęgłębokowkulturowejtradycjizakorzenionejpro-
blematykiludzkichprawiprerogatyw,które,aczkolwiekpozornie
nieograniczone,zostałyjednakobwarowaneróżnorakimilimitami
oreligijnymprzedewszystkimrodowodzie.WpowieściUrbana
operowaniezarzutemunoszeniasiępychąprzybieraambiwalentny
i,bytakrzec,obosiecznycharakter,azmianakierunku(adresata)
oskarżeniaoprzekraczaniewyznaczonychram(początkowoprota-
gonista,tytułowywodnik,wytykauzurpatorskieambicjeBoguilu-
dziom,wzakończeniudziełazaś–zpokorąuznajewyższośćczło-
wiekanadsobą)sugeruje,żesamopojęciepychycechujesięswoistą
aksjologicznąnierozstrzygalnością.
1M.Urban,Hastrman.Zelenýromán,Praha2001,s.393.
2Tamże,s.223.
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
