Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowekościołydlanowegopaństwa
43
kreowaniepejzażuarchitektonicznego,Dżebyzjęzykaformalnegomóc
wyczytać,codlanasNiemcówjestwłaściwe,coodróżnianasod
innychludów,copowinniśmyświadomiekultywować(...)[wszystkie
podkr.aut.]”
9
.BinarnaopozycjaDswój–obcy”(terminemoznaczonym–
wrozumieniuRomanaJakobsona–jestrzeczjasnaDobcy”)byławażnym
składnikiemtychideologii.
Takżenaziemiachpolskich,znajdującychsięodkońcaXVIIIw.podzabo-
rami,dużąrolęwumocnieniutożsamościnarodowejodgrywałaarchitektura.
PonieważPolacymieliograniczonemożliwościwznoszeniabudowlireprezen-
tacyjnychocharakterzesymbolicznymipomnikowym(przedewszystkim
wzaborachrosyjskimipruskim),od3.ćwierciXIXw.funkcjetewznacznym
stopniuprzejęłyrestaurowanezabytki–Dpomnikiprzeszłości”oraznowe
kościoły,głównieświątynierzymskokatolickie.Itowłaśnienabudownictwie
sakralnymwlatach1885–1914koncentrowalisięarchitekci(wspomagani
iinspirowanibadaniamihistorykówsztukiorazkonserwatorów),starającysię
stworzyćDstylpolski”.
Stworzenie,wypracowanieDwłasnego”,narodowegostylupostulowanojuż
podkonieclat60.XIXw.(m.in.FilipPokutyńskiw1868r.).Jednakdopiero
dwadzieścialatpóźniejhasłateznalazłyszerszyoddźwiękwśródarchitektów.
Wiązałosiętozrozwojembadańnadhistoriąarchitekturyziempolskich,co
wpłynęłotakżenaupowszechnienienaukowejmetodykonserwacjizabytków.
Wwarszawskimśrodowiskuarchitektonicznymformnarodowychszukano
początkowowceglanymgotykuPomorzazwiekówXIViXV.TaDrodzima”
redakcjaneogotyku,znanapodnazwąDstyluwiślano-bałtyckiego”,nieprzyjęła
sięwzaborzeaustriackim,gdzieniecopóźniejwykształciłsiętzw.gotyk
nadwiślański,łączącymotywyromańskieigotyckie,zaczerpnięteprzede
wszystkimzarchitekturyKrakowa
10
.Głównymprzedstawicielemostatniego
zwymienionychwyżejnurtówbyłJanSas-Zubrzycki.
Jużnapoczątkulat80.XIXw.Dnaresztkidworkówszlacheckichstarych,
naspichlerze,kościółkiiwieleświątyńwiejskich,wreszcienamotywy
ornamentykiludowej”,jakoźródłoinspiracjidlastylunarodowego,wskazywał
kulturowego,przedewszystkimwiejskiego.GłównyideologtegoruchuPaulSchultze-Naumburg
postulował,m.in.wpracyDieEnstellungunseresLandes,przystosowanienowejarchitekturydo
krajobrazudanegoregionu.Architekcizwiązaniztymrucheminspirowalisięsztukąludową,
np.chłopskimichałupamiDolnejSaksonii,budownictwemwiejskimpołudniowychNiemiec.
Staralisiępodkreślaćswojskicharakterprojektowanychbudowli.NaprzykładHansPoelzig,
związanyześląskimoddziałemHeimatschutzu,chętniesięgałpoformyarchitekturywernakularnej
iprowincjonalnejDolnegoŚląska(np.kościółewangelickiwMalczycachz1905r.).
9
Jakpisałw1904r.ConradBuchwaldwDasEinfamilienhaus,cyt.za:Sto
¨rtkuhl2000,
s.342.
10
DStylwiślano-bałtycki”zostałspopularyzowanygłówniezasprawąpismKarolaMatu-
szewskiego(np.Oarchitekturzeuobcychiunas,1881)orazlicznychrealizacjiJózefaPiusa
DziekońskiegoiKonstantegoWojciechowskiego,zob.np.Majdowski1995.
